سلمان از زبان خودش

سلمان را بى واسطه از زبان خودش بشناسیم . در حدیثى طولانى ، سلمان زندگى و تاریخچه حیات پیش از اسلام خود را اینگونه بیان کرده است :

در روستاى جى اصفهان (1) دهقان زاده اى بودم که پدرم در زمین خود کشاورزى مى کرد و به من علاقه زیادى داشت .

در آیین مجوس (2) خیلى زحمت کشیدم ، همیشه مواظب آتشى بودم که مى افروختیم و نمى گذاشتم که خاموش شود.

پدرم باغى داشت ، روزى مرا به آنجا فرستاد. در راه به کلیساى مسیحیان رسیدیم . صداى نماز و نیایش آنها، مرا مجذوب ساخت .

براى کسب خبر بیشتر به درون صومعه رفتم . با دیدن مراسم نیایش آنان ، با خود گفتم ، این دین بهتر از آیین ماست . تا غروب همانجا ماندم و به باغ پدرم نرفتم تا اینکه کسى را به دنبال من فرستاد.

بدنبال این رغبت و علاقه ، از مرکز دین آنان پرسیدم ؛ گفتند: در شام است .

چون پیش پدرم برگشتم مشاهدات خود و علاقه خویش را نسبت به معبد و آیین آنان ابراز کردم . پدرم با من در این باره بحث کرد و گفتگوهایمان به مشاجره کشید تا اینکه مرا زندانى ساخت و بر پاهایم زنجیر بست .

به مسیحیان پیغام دادم که من دین آنان را برگزیده ام . هر گاه قافله اى از شام بر آنان وارد شود مرا باخبر سازند تا همراهشان به شام بروم . و چنین کردم . از بند پدر گریخته و همراه کاروان به شام رفتم و به حضور اسقف ، که رئیس ‍ کلیسا و عالم بزرگشان بود رفته ، داستان خویش را برایش نقل کردم ، پیش او بودم و به عبادت و درس مى پرداختم .

پس از فوت آن اسقف که مردى دنیا دوست بود، جانشین وى را که به امور آخرت راغب تر و در دین کوشاتر بود، بیشتر دوست داشتم . محبت شدید من نسبت به او، دیرى نپائید، زیرا مرگ او هم فرا رسید.قبل از فوتش از او راهنمائى خواستم و پرسیدم که پس از خود، مرا به خدمت چه کسى توصیه مى کنى ؟ و او مرا به مردى در موصل راهنمائى کرد. پس از مدتى که در موصل بودم ، با فوت او، براى آینده امور دین خود، سراغ عابدى در نصیبین رفتم و پس از وى هم ، آهنگ سفر به عموریه - یکى از شهرهاى روم - کردم و ضمن استفاده از محضر اسقف آنجا، براى امرار معاش خود چند گاو و گوسفند خریدم .

به آن شخص گفتم : پس از خود، مرا به التزام و خدمت چه کسى سفارش ‍ مى کنى ؟ گفت من کسى را که مثل خودم باشد سراغ ندارم . ولى تو در عصرى زندگى مى کنى که بعثت پیامبرى بر اساس آئین حق ابراهیم (ع ) نزدیک است . آن پیامبر به سرزمینى داراى نخلستان که بین دو بیابان سنگلاخ واقع شده هجرت مى کند. اگر توانستى خود را به او برسان .

از نشانه هاى آن پیامبر اینست که : صدقه نمى خورد، ولى هدیه قبول مى کند و میان دو کتف او نشانه نبوت نقش بسته است ، اگر او را ببینى حتما مى شناسى .

روزى همراه قافله اى که از جزیرة العرب بود به سوى آن دیار روان شدم . آنها از روى ستم ، مرا در وادى القرى به یک یهودى فروختند. مدتى به خیال اینکه این محل پر درخت ، همان سرزمین موعود است بسربردم ولى آنجا نبود. روزى یک یهودى مرا از آن مرد خرید و بهمراه خود برد تا اینکه به شهر مدینه رسیدیم .

در مدینه ، در باغ خرماى آن شخص کار مى کردم .

مدتى گذشت . خداوند آن پیامبر را برانگیخت و... بالاءخره پس از سالهائى چند که از بعثت مى گذشت به مدینه هجرت کرد و در قبا میان طایفه بنى عمروبن عوف فرود آمد. از گفتگوى مالک خود با یکى از عموزادگانش پى بردم که آن پیامبر که در جستجویش هستم هموست . شبانه بصورت مخفى از خانه آن شخص بیرون آمده خود را به قبا رساندم . خدمت پیامبر رسیدم . چند نفر هم در حضورش بودند. گفتم : شما در اینجا غریب و مسافرید. من مقدارى غذا همراه دارم که نذر کرده ام صدقه بدهم . و چه کسى از شما سزاوارتر...

پیامبر به اصحاب خود فرمود: بخورید به نام خدا. ولى خودش دست به غذا نزد. پیش خود گفتم : این نخستین نشانه ، که پیامبر صدقه نخورد.

فرداى آنروز، مجددا همراه با غذائى خدمتش رسیدم و از روى احترام ، بعنوان هدیه تقدیمش کردم . به اصحابش فرمود: بخورید به نام خدا. و خودش نیز با آنان میل فرمود. گفتم : این نشانه دوم . او هدیه را پذیرفت .

در جستجوى نشانه سوم بودم . پس از چند روز او را همراه اصحابش در قبرستان بقیع دیدم . دو عبا در بر داشت . یکى را پوشیده و یکى را به شانه انداخته بود. پشت سرش قرار گرفتم تا مهر نبوت را ببینم . همینکه متوجه مقصود من شد عبا را از دوش خود برداشت و من آن علامت و مهر نبوت را، آنگونه که توصیفش را شنیده بودم دیدم . خود را روى پایش ‍ انداخته و بر آن بوسه زدم و گریه کردم .

از من ماجرا را پرسید و من داستان و سرگذشت خویش را براى آنحضرت بازگو کردم . از آن پس ، مسلمان شدم ولى چون برده بودم از شرکت در جنگ بدر و احدمحروم ماندم .

ولى به پیشنهاد پیامبر با صاحب و مالک خود مکاتبه (3) نمودم و با یارى و کمک مسلمین و عنایت خداوند آزاد گردیدم و اینک بعنوان یک مسلمان آزاد، زندگى مى کنم و در جنگ خندق و سایر جنگها شرکت کرده ام .(4و5)

    ×××××××

پاورقی:1-  در بعضى روایات ، از اهل شیراز بیان شده است بحارالانوار.

2- مرحوم علامه طباطبائى ، مجوس را یکى از ادیان چهار گانه آسمانى دانسته است (شیعه در اسلام ).

3- مکاتبه نوعى قرارداد است میان برده و مالک او، که به تدریج در مقابل پرداخت قیمت خودش ‍ به مالک ، آزاد مى شود.

4- بحارالانوار ج 22 ص 355 و 362. شرح ابن ابى الحدید ج 18 ص 37 و ترجمه سیره ابن هشام ص 189 و طبقات ج 4 ص 75. لازم به تذکر است که جزئیات سرگذشت سلمان در اسناد یاد شده ، در بعضى موارد با هم تفاوت هائى دارد و همه یک جور نقل نکرده اند.

5- کتاب : سلمان و بلال- جوادمحدثی