دلالت آیه مباهله بر افضلیت علی (ع)

از فخر رازی، کلامی در ذیل آیه مباهله منقول است که نقل آن در اینجا مناسب است، فخر بن الخطیب گفته که شیعه از این آیه استدلال می کنند بر آنکه علی بن ابی طالب علیه السّلام از جمیع پیغمبران بجز پیغمبر خاتم صلی اللّه علیه و آله و سلّم و از جمیع صحابه افضل است؛ زیرا که حق تعالی فرموده (وَاَنْفُسَنا وَاَنْفُسَکُمْ) [1] ؛ بخوانیم نفسهای خود و نفسهای شما را و مراد از «نفس» نفس مقدّس نبوی نیست؛ زیرا که دعوت اقتضای مغایرت می کند و آدمی خود را نمی خواند؛ پس باید مراد دیگری باشد و به اتفاق، غیر از زنان و پسران کسی که به «اَنْفُسَنا» تعبیر از او شده باشد به غیر از علی بن ابی طالب علیه السّلام نبود، پس معلوم شد که حق تعالی نفس علی را نفس محمد گرفته است و اتحاد حقیقی میان دو نفس مُحال است؛ پس ‍ باید که مجاز باشد و در «علم اصول» مُقرّر است که حمل لفظ بر اَقْرَب مجازات اَوْلی است از حمل بر اَبْعَد، و اَقْرَب مجازات استوای علی است با حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم در جمیع امور و شرکت در جمیع کمالات مگر آنچه به دلیل خارج شود مانند نبوّت که به اجماع بیرون رفته است و علی علیه السّلام در این امر با او شریک نیست اما در کمالات دیگر با او شریک است که از جمله فضیلت رسول خداست بر سایر پیغمبران و جمیع صحابه و مردمان پس علی علیه السّلام نیز باید افضل باشد. تمام شد موضع حاجت از کلام فخر رازی. [2]

 وَلنِعْمَ مَا قالَ ابْن حماد رحمه اللّه:

وَسَمّاهُ رَبُّ الْعَرْشِ فی الذِّکْرِ نَفْسَهُ 

فَحَسْبُکَ هذَا الْقَوْلُ اِنْ کُنْتَ ذاخُبْرِ

وَقالَ لَهُمْ هذ ا وَصِیّی وَوارِثی 

وَمَنْ شَدَّ رَبُّ الْعالَمینَ بِهِ أَزْری

عَلیُّ کَزُرّی مِنْ قَمیصی اِشارَةٌ 

بِاَنْ لَیْسَ یَسْتَغْنِی الْقَمیصُ عَنِ الزُّرِّ [3] .

ابن حمّاد در هر یک از این سه شعر اشاره به فضیلتی از فضایل امیرالمؤمنین علیه السّلام نموده در شعر اوّل اشاره به آیه مباهله و در ثانی به حدیث غدیر و تعیین کردن پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم آن جناب را به وصایت و در شعر سوم اشاره کرده به حدیث شریف نبوی که به امیرالمؤمنین علیه السّلام فرموده چنانکه ابن شهر آشوب نقل کرده «اَنْتَ زُرّی مِنْ قَمیصی»؛ [4] یعنی نسبت تو با من نسب تکمه است با پیراهن و ابن حماد در شعر خود گفته که این تشبیه اشاره است به آنکه همچنان که پیراهن تکمه لازم دارد و محتاج است به او، پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم هم علی علیه السّلام را لازم دارد و از او مستغنی نیست.

××××××

پاورقی:1- آل عمران-آیه61

2- تفسیرفخرازی81:2مسئله پنجم

3و4-مناقب آل ابی طالب -ابن شهرآشو ب247:2