&دوستی)مبحث آخر)&

رابطه اخلاق و تربیت خانوادگى در احادیث اسلامى

?بى شک نخستین مدرسه هر انسانى دامان مادر و آغوش پدر اوست، و در همین جا است که نخستین درسهاى فضیلت یا رذیلت را مى آموزد. و اگر مفهوم تربیت را اعم از «تکوینى» و «تشریعى» در نظر بگیریم نخستین مدرسه رحم مادر و صلب پدر است که آثار خود را بطور غیر مستقیم در وجود فرزند مى گذارد، و زمینه ها را براى فضیلت و رذیلت آماده مى سازد.

در احادیث اسلامى تعبیرات بسیار لطیف و دقیقى در این قسمت وارد شده که به بخشى از آن ذیلاً اشاره مى شود:

1 ـ على(علیه السلام) فرمود: «حُسْنُ الاَْخْلاقِ بُرْهانُ کَرَمِ الاَْعْراقِ; اخلاق پاک و نیک، دلیل وراثتهاى پسندیده انسان (از پدر و مادر) است».(1)

به همین دلیل در خانواده هاى پاک و با فضیلت غالباً فرزندانى با فضیلت پرورش مى یابند و بعکس افراد شرور غالبا در خانواده هاى شرور و آلوده اند.2 ـ در حدیث دیگرى از همان حضرت مى خوانیم: «عَلَیْکُمْ فى طَلَبِ الْحَوائِجِ بِشَرافِ النُّفُوسِ وَ ذَوِى الاُْصوُلِ الطَیِّبَةِ فاِنَّها عِنْدَهُمْ اَقْضى وَهِىَ لَدَیْهِمْ اَزْکى; در طلب حوائج به سراغ مردم شریف النّفس که در خانواده هاى پاک و اصیل پرورش یافته اند بروید، چرا که نیازمندیها نزد آنها بهتر انجام مى شود و پاکیزه تر صورت مى گیرد!»(2)

3 ـ در عهد نامه مالک اشتر در توصیه اى که على (علیه السلام) به مالک درباره انتخاب افسران لایق براى ارتش اسلام مى کند، چنین مى خوانیم: «ثُمَّ الْصَقْ بِذَوى الْمُروُءاتِ وَالاَْحْسابِ وَ اَهْلِ الْبُیُوتاتِ الصالِحَةِ وَالسَّوابِقِ الْحَسَنَةِ ثُمَّ اَهْلَ النَّجَدَةِ وَ الشُّجاعَةِ وَالسَّخاءِ وَ السَّماحَةِ فَاِنَّهُمْ جِماعٌ مِنَ الْکَرَمِ وَ شُعَبٌ مِنَ الْعُرْفِ; سپس پیوند خود را با شخصیّتهاى اصیل و خانواده هاى صالح و خوش سابقه برقرار ساز و پس از آن با مردمان شجاع و سخاوتمند و بزرگوار، چرا که آنها کانون فضیلت و مرکز نیکى هستند.»(3)

4 ـ تـأثیر پدر و یا مادر آلـوده در شخـصیّت اخلاقى فرزندان تا آن اندازه است که در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: «اَیـُّما اِمْرأَة اَطاعَتْ زَوْجَها وَ هوَ شارِبُ الْخَمْرِ، کانَ لَها مِنَ الْخَطایا بِعَدَدِ نُجُوُمِ السَّماءِ، وَ کُلُّ مَوْلوُد یَلِدُ مِنْهُ فَهُوَ نَجسٌ; هر زنى اطاعت از همسرش کند در حالى که او شراب نوشیده (و با او همبستر شود) به عدد ستارگان آسمان مرتکب گناه شده است و فرزندى که از او متولّد مى شود آلوده خواهد بود!»(4)

درروایات متعدددیگرى نیزازقبول خواستگارى مرد شراب خوار و بداخلاق و آلوده نهى شده است.(5)

5 ـ تأثیر تربیت پدر و مادر در فرزندان تا آن پایه است که در حدیث مشهور نبوى آمده است:

کُلُّ مَوْلُود یُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ حتّى یَکُونَ اَبَواهُ هُمَا اللَّذانِ یُهَوِّدانِهِ وَ یُنَصِّرانِهِ;هر نوزادى بر فطرت پاک توحید (و اسلام) متولّد مى شود مگر این که پدر و مادر او را به آئین یهود و نصرانیّت وارد کنند»(6)

***************

پاورقی:1 . غررالحکم    2. غررالحکم                3. نهج البلاغه              4. لئالى الاخبار

5. وسائل الشّیعه، جلد 14، صحفه 53 ـ 54 .

6. تفسیر مجمع البیان، ذیل آیه 30، سوره روم.

منبع:کتاب اخلاق درقرآن