اربعین

در مورد اربعین و بازگشت خاندان پیامبر به کربلا در میان مورخان اختلاف وجود دارد. بسیاری از آنها در کتابهای خود هیچ‏گونه اشاره‏ای به آمدن بازماندگان کاروان حسین به کربلا نداشته‏اند که از جمله آنها می‏توان به ابن اثیر، طبرسی، بلاذری، نویری، ابن حجر، ابن اعثم کوفی اشاره کرد و گروهی نیز به عزاداری اهل بیت در کربلا اشاره کرده و یا پرداخته‏اند، مانند: ابی مخنف، ابن نماحلی، جعفر النقدی، محسن‏الامین، سید بن طاووس.

در مجموع در مورد اربعین چهار احتمال وجود دارد:

  1. در سال 61 پس از مراجعت از شام، اهل بیت امام حسین (ع) در روز بیستم صفر به کربلا وارد شدند و به سوگواری پرداختند.

  2. اهل بیت پیامبر در روز بیستم ماه صفر سال 61، قبل از رفتن به شام از کربلا عبور کردند و بر مزار شهدا به عزاداری پرداختند. [1] این احتمال بسیار ضعیف به نظر می‏رسد.

3. اهل بیت رسول خدا در سال 62 یک سال بعد از واقعه‏ی کربلا در بیستم ماه صفر به کربلا آمده باشند.

  4. اهل بیت پیامبر بعد از بازگشت به مدینه به کربلا رفته باشند که در این صورت تعیین روز اربعین به عنوان روز رسیدن آنها به کربلا منتفی است، اما آنچه مسلم است خاندان رسالت به زیارت قبور شهدای بزرگ کربلا رفتند وتا سه روز به عزاداری پرداختند وبه قول سیدبن طاووس ماتمهای جگر خراش بر پا داشتند. [2] هنوز هم می‏توان صدای سکینه را از کنار قبر پدر شنید که می‏گفت:

الا یا کربلا نودعک جسما 

بلا کفن و لاغسل دفینا

الا یا کربلا نودعک روحا 

لا حمد و الوصی مع الامین

  «ای کربلا، بدنی را در تو به ودیعه گذاشته‏ایم که بدون غسل و کفن مدفون شد.

ای کربلا، کسی را به یادگار در تو قرار دادیم که روح احمد (ص) و وصی اوست.»

همچنین آمده است چون کاروان به کربلا رسید جابربن عبدالله انصاری . را دیدند که با تعدادی از بنی‏هاشم برای زیارت شهدا به کربلا آمده است. چون یکدیگر را ملاقات کردند بشدت گریستند و زنان روستاهای مجاور نیز به آنها پیوستند. [3] آنگاه زینب کبری در حالی که زنان اطرافش را گرفته بودند با صوتی حزین که جانها را می‏گداخت به امام سلام داد:

السلام علیک ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین و اناخت برحله اشهد انکم أقمتم الصلوة و آتیتم الزکوة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر و جاهدتم الملحدین و عبدتم الله حتی اتاکم الیقین

فرصت و کلام ما به پایان رسید و قصدمان این بود که به مهر و ارادتش بیاویزیم که حسین زنده‏ی همه‏ی روزگاران است و عاشورا انگیزه‏ی بقا و حیات بندگان، و حزن بزرگ آل محمد (ص) از واقعه‏ی جانسوز عاشورا، عزای بی‏پایان همه‏ی آزادگان و حماسه‏ی بیکران کربلا نیاز بشریت در همه جا و همیشه‏ی آفرینش است. انسانیت، شرف، آزادگی، ایثار و جوانمردی بدون حسین هرگز به معنا نمی‏نشیند که او نه تنها خون خداست که رکن راه و باعث مهر و گل سرسبد آفرینش پروردگار است.

اسلام علیک یا ابا عبدالله

و علی الارواح التی حلت بفنآئک علیک منی سلام الله ابدا ما بقیت و بقی اللیل و النهار و لاجعله الله اخر العهد منی لزیارتکم

السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین

×××××

پاورقی:1- ناسخ التواریخ،احوالات امام حسین،ج3،ص86

2و3- لهوف،82

اربعین

در مورد اربعین و بازگشت خاندان پیامبر به کربلا در میان مورخان اختلاف وجود دارد. بسیاری از آنها در کتابهای خود هیچ‏گونه اشاره‏ای به آمدن بازماندگان کاروان حسین به کربلا نداشته‏اند که از جمله آنها می‏توان به ابن اثیر، طبرسی، بلاذری، نویری، ابن حجر، ابن اعثم کوفی اشاره کرد و گروهی نیز به عزاداری اهل بیت در کربلا اشاره کرده و یا پرداخته‏اند، مانند: ابی مخنف، ابن نماحلی، جعفر النقدی، محسن‏الامین، سید بن طاووس.

در مجموع در مورد اربعین چهار احتمال وجود دارد:

  1. در سال 61 پس از مراجعت از شام، اهل بیت امام حسین (ع) در روز بیستم صفر به کربلا وارد شدند و به سوگواری پرداختند.

  2. اهل بیت پیامبر در روز بیستم ماه صفر سال 61، قبل از رفتن به شام از کربلا عبور کردند و بر مزار شهدا به عزاداری پرداختند. [1] این احتمال بسیار ضعیف به نظر می‏رسد.

3. اهل بیت رسول خدا در سال 62 یک سال بعد از واقعه‏ی کربلا در بیستم ماه صفر به کربلا آمده باشند.

  4. اهل بیت پیامبر بعد از بازگشت به مدینه به کربلا رفته باشند که در این صورت تعیین روز اربعین به عنوان روز رسیدن آنها به کربلا منتفی است، اما آنچه مسلم است خاندان رسالت به زیارت قبور شهدای بزرگ کربلا رفتند وتا سه روز به عزاداری پرداختند وبه قول سیدبن طاووس ماتمهای جگر خراش بر پا داشتند. [2] هنوز هم می‏توان صدای سکینه را از کنار قبر پدر شنید که می‏گفت:

الا یا کربلا نودعک جسما 

بلا کفن و لاغسل دفینا

الا یا کربلا نودعک روحا 

لا حمد و الوصی مع الامینا

  «ای کربلا، بدنی را در تو به ودیعه گذاشته‏ایم که بدون غسل و کفن مدفون شد.

ای کربلا، کسی را به یادگار در تو قرار دادیم که روح احمد (ص) و وصی اوست.»

همچنین آمده است چون کاروان به کربلا رسید جابربن عبدالله انصاری . را دیدند که با تعدادی از بنی‏هاشم برای زیارت شهدا به کربلا آمده است. چون یکدیگر را ملاقات کردند بشدت گریستند و زنان روستاهای مجاور نیز به آنها پیوستند. [3] آنگاه زینب کبری در حالی که زنان اطرافش را گرفته بودند با صوتی حزین که جانها را می‏گداخت به امام سلام داد:

السلام علیک ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین و اناخت برحله اشهد انکم أقمتم الصلوة و آتیتم الزکوة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر و جاهدتم الملحدین و عبدتم الله حتی اتاکم الیقین

فرصت و کلام ما به پایان رسید و قصدمان این بود که به مهر و ارادتش بیاویزیم که حسین زنده‏ی همه‏ی روزگاران است و عاشورا انگیزه‏ی بقا و حیات بندگان، و حزن بزرگ آل محمد (ص) از واقعه‏ی جانسوز عاشورا، عزای بی‏پایان همه‏ی آزادگان و حماسه‏ی بیکران کربلا نیاز بشریت در همه جا و همیشه‏ی آفرینش است. انسانیت، شرف، آزادگی، ایثار و جوانمردی بدون حسین هرگز به معنا نمی‏نشیند که او نه تنها خون خداست که رکن راه و باعث مهر و گل سرسبد آفرینش پروردگار است.

اسلام علیک یا ابا عبدالله

و علی الارواح التی حلت بفنآئک علیک منی سلام الله ابدا ما بقیت و بقی اللیل و النهار و لاجعله الله اخر العهد منی لزیارتکم

السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین

×××××

پاورقی:1- ناسخ التواریخ،احوالات امام حسین،ج3،ص86

2و3- لهوف،82

در تنگنای اسارت

حجة الاسلام و المسلمین مرحوم ابوترابی (رحمه الله)، نماینده ولی فقیه در امور آزادگان، خاطره ای از دوران اسارتش نقل می کند که حاوی عنایتی از امام زمان (علیه السلام) است:
اواخر سال 1360 در پادگان «العنبر» عراق مشغول خواندن نماز مغرب و عشاء بودیم که حدود 28 نفر اسیر را وارد اردوگاه کردند. معمولا کسانی را که تازه به اردوگاه می آوردند، بیش تر مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار می دادند تا به قول خودشان زهر چشم بگیرند.
بعد از نماز به دوستان گفتم: باید به تازه واردها روحیه بدهیم و با صدای بلند، سرود «ای ایران ای مرز پر گهر...» را بخوانیم تا فکر نکنند این جا قتلگاه است و متوجّه بشوند که یک عدّه از هموطنانشان مثل آنها اسیر هستند. در عین حال، می دانستیم که اگر امشب این سرود را بخوانیم، کتکش را فردا خواهیم خورد. بعد از مشورت با برادران، سرود را دسته جمعی و با صدای بلند خواندیم.
روز بعد، افسر بعثی که خیلی آدم پستی بود، آمد و حسابی کتکمان زد. بین اسیرانی که تازه آورده بودند، جوانی بود به نام علی اکبر که 19 سال داشت و 70 تا 80 کیلو وزنش بود؛ سرحال بود و قوی.
طولی نکشید که علی اکبر با آن سلامت جسمی اش مریض شد و بعد از یک سال، وزنش به زیر 28 کیلو رسید؛ خیلی ضعیف و لاغر شده بود. از طرفی دل درد شدیدی هم گرفته بود. وقتی دل دردش شروع می شد، دست و پا می زد و سرش را به در و دیوار می کوبید. دست و پایش را می گرفتیم تا خودش را مجروح نکند.
اربعین امام حسین (علیه السلام)، سال 60 یا 61 بود که ما در اردوگاه موصل بودیم. پنج روزی به اربعین مانده بود پیشنهاد کردیم که اگر برادرها تمایل داشته باشند، دهه آخر صفر را که ایّام مصیبت و پر محنتی برای اهل بیت امام حسین (علیه السلام) است، روزه بگیریم. مشروط بر این که آنهایی که مریضند و روزه برایشان ضرر دارد، روزه نگیرند.
در هر آسایشگاهی با دو نفر صحبت کردیم. بنا شد که وقتی بچه ها شب به آسایشگاه می روند، هرکدام با عدّه ای از برادران مشورت کنند تا ببینیم دهه آخر صفر را روزه بگیریم یا نه؟
فردای آن روز فهمیدم که همه بچه ها استقبال کردند و حاضرند تمام ده روز را روزه بگیرند. باز هم تأکید کردم: آنهایی که مریض هستند یا چشمشان ضعیف است، اصلاً و ابداً روزه نگیرند!
شب اربعین رسید و همه برادرها که جمعاً 1400 نفر می شدند، بدون سحری روزه گرفتند. اردوگاه حالت معنوی خاصی گرفته بود؛ آن هم روز اربعین امام حسین (علیه السلام). حدود ساعت 10 صبح بود که خبر دادند علی اکبر دل درد شدیدی گرفته و دارد به خودش می پیچد. وارد سلولی که مخصوص بیمارها بود، شدم. علی اکبر با آن ضعف جسمانی و صورت رنگ پریده اش به قدری وضعیتش بد بود که از درد می خواست سرش را به در و دیوار بکوبد. او را محکم گرفتیم تا آسیبی به خودش نرساند.
آن روز دل درد علی اکبر نسبت به روزهای دیگر بیش تر شده بود؛ طوری که مأمورین بعثی وقتی او را به آن حال دیدند، او را به بیمارستان بردند. بیش تر از دو ساعت بود که فریاد می زد، از حال می رفت و دوباره فریاد می کشید. همه ما از این که بالاخره مأمورین آمدند و او را به بیمارستان بردند، خوشحال شدیم.
حدود ساعت چهار بعد از ظهر بود که درِ اردوگاه را باز کردند و صدای زمین خوردن چیزی همه را متوجه خود کرد. با کمال بی رحمی، پستی و رذالت، جسدی را مثل یک مرده یا چوب خشک روی زمین سیمانی پرت کردند و رفتند؛ طوری که اصلاً فکر نمی کردیم علی اکبر باشد.
با عجله نزدیک در آسایشگاه رفتیم و علی اکبر را دیدیم که افتاده و تکان نمی خورد. همه دور او جمع شدیم و بی اختیار شروع به گریه کردیم. دو نفر علی اکبر را برداشتند. یکی سر او را روی شانه اش گذاشت، دیگری هم پاهایش را توی دست گرفت و من هم زیر کمرش را گرفتم. علی اکبر آن قدر ضعیف و نحیف شده بود که وقتی سر و پاهایش را بر می داشتند، کمرش خم می شد. او را از انتهای اردوگاه وارد سلول کردیم.
دیدن این صحنه اشک و ناله بچه ها را در آورده بود و اردوگاه مملوّ از غم و اندوه شده بود. علی اکبر را توی همان سلولی که باید بستری می شد، بردیم. ساعت نزدیک پنج بعد از ظهر بود که همه باید داخل سلول های شان می رفتند؛ آن ساعت، آمار می گرفتند و همه باید داخل سلول مان می رفتیم و درِ سلول را قفل می کردیم.
طبق معمول آمار گرفتند و همه داخل سلول ها رفتیم، ولی چه رفتنی؟! همه اشک ها جاری بود و همه با حالت عجیبی که اردوگاه را فرا گرفته بود برای علی اکبر دعا می کردیم.
داخل آسایشگاه شماره سه بودیم. آسایشگاه ها طرف های شرق و غرب اردوگاه بودند و فاصله بین هرکدام، صد متر می شد. داخل آسایشگاه شماره پنج که دو آسایشگاه بعد از ما بود، قبل از اذان صبح، اتّفاق مهمّی افتاد:
یکی از برادرها به اسم محمّد، قبل از اذان صبح از خواب بیدار می شود و پیرمرد هم سلولش را بیدار می کند و می گوید: آقا امام زمان (علیه السلام) علی اکبر را شفا داد!
پیرمرد نگاهی به محمّد می کند و می گوید: محمّد! خواب می بینی؟ تو این طرف اردوگاهی و علی اکبر طرف غرب؛ حتی با چشم هم همدیگر را نمی بینید، چه رسد که صدای یکدیگر را بشنوید! تو از کجا می گویی که امام زمان (علیه السلام) علی اکبر را شفا داد؟
محمّد می گوید: خودتان خواهید دید.
صبح، درهای آسایشگاه که باز می شد، همه باید به خط می نشستند و مأموران بعثی آمار می گرفتند. آمار که تمام می شد، بچه ها متفرق می شدند. آن روز صبح دیدم به محض این که آمار تمام شد، سیل جمعیت به طرف سلول علی اکبر هجوم بردند و فریاد زدند:
«آقا امام زمان (علیه السلام) علی اکبر را شفا داده است».
ما نیز با شنیدن این خبر، مثل بقیه، به سمت همان سلول رفتیم.
بله! چهره علی اکبر عوض شده بود؛ زردی صورتش از بین رفته و خیلی شاداب، بشاش و سرحال شده بود و داشت می خندد. برادرها وقتی وارد سلول می شدند، در و دیوار سلول را می بوسیدند و همین که به علی اکبر می رسیدند سر تا پایش را بوسه می زدند و بعد خارج می شدند.
در طول ده سال اسارتمان، مأمورین بعثی اصلاً اجازه تجمع نمی دادند و می گفتند که اجتماع بیش از دو نفر ممنوع است، امّا آن روز مأمورین بعثی هم می آمدند و این صحنه را می دیدند. آن قدر آن صحنه برای شان جالب بود که حتّی مانع تجمع بچه ها نمی شدند.
صف طویلی از تعداد حدود 1400 نفر درست شده بود که می خواستند علی اکبر را زیارت کنند. وقتی رفتم او را زیارت کردم، گفتم: علی اکبر! چی شد؟
گفت: دیشب آقا امام زمان (علیه السلام) عنایتی فرمودند و در عالم خواب شفا گرفتم.
از سلول بیرون آمدم؛ سراغ محمّد که خواب دیده بود، رفتم و جریان را از او پرسیدم.
گفت: من از سن 18 ـ 19 سالگی، هر شب، قبل از خواب، دو رکعت نماز امام زمان (علیه السلام) را با صد مرتبه «إیّاک نعبدُ و إیّاکَ نسْتَعین»
می خوانم و می خوابم. قبلا بعد از تمام شدن نماز، فقط یک دعا می کردم که آن هم برای فرج آقا امام زمان«عجل اللّه تعالی فرجه الشریف» بود؛ فقط همین دعا. چون می دانم که با فرج آقا، یقیناً هرچه از خیر و خوبی و صلاح و سعادت و عاقبت به خیری که برای دنیا و آخرت خودمان می خواهیم، حاصل می شود. مقیّد بودم که بعد از نماز برای هیچ امری غیر از فرج حضرت دعا نکنم؛ حتّی در زمان اسارت برای پیروزی رزمندگان و نجات از این وضع هم دعا نکرده ام تا این که دیشب، وقتی علی اکبر را به آن حال دیدم، بعد از نماز شفای او را از آقا خواستم. قبل از اذان صبح خواب دیدم که در فضای سبز و خرّمی ایستاده ام و به قلبم الهام شد که وجود مقدّس آقا امام زمان (علیه السلام) از این منطقه عبور خواهند نمود. به این طرف و آن طرف نگاه می کردم. ماشینی از راه رسید. جلو رفتم و دیدم که سیّدی داخل ماشین نشسته است. سؤال کردم که شما از وجود مقدّس آقا خبری دارید؟ فرمودند: مگر نمی بینی نوری در میان اردوگاه اسرا ساطع است؟
دیدم که از سلول علی اکبر نوری به صورت یک ستون که به آسمان پرتو افشانی می کند، ساطع است و تمام منطقه را روشن کرده است. لذا یقین کردم که امام زمان (علیه السلام) علی اکبر را مورد عنایت و لطف قرار داده و شفایش داده است. وقتی از خواب بیدار شدم، بشارت شفا گرفتن علی اکبر را دادم.
برگشتم به سلول علی اکبر و جریان را سؤال کردم. گفت: در عالم خواب، حضرت را زیارت کردم و شفای خود را از ایشان خواستم. حضرت هم فرمودند:
«انشاء اللّه شفا پیدا خواهی کرد!»
بعد از این اتّفاق همه برادران با همان حالت معنویِ روزه دار، بی اختیار گریه می کردند و به وجود مقدّس آقا امام زمان (علیه السلام) متوسّل شدند. یادم می آید که همان روز گروهی از طرف صلیب سرخ وارد اردوگاه شدند.
هر دو ماه یک بار هیأتی از طرف صلیب سرخ جهانی به اردوگاه می آمد و نامه می آورد و نامه های ما را که برای خانواده هایمان می نوشتیم، می برد. تعدادی از دکترهای صلیب سرخ هم آمده بودند و اعلام کردند که آمده ایم تا بیماران صعب العلاج را معاینه کنیم. چون قرار است آنها را با مریض های عراقی در ایران معاوضه کنیم.
آن روز صلیب سرخ هرچه از بچه ها می خواست تا آنهایی که پرونده پزشکی دارند به ایشان مراجعه کنند، هیچ کس اقدام نمی کرد. جوّ معنوی خاصّی بر اردوگاه حاکم بود و همه با آن حال، متوسل به آقا امام زمان (علیه السلام) بودند؛ به قدری حالت معنوی در اردوگاه شدّت پیدا کرده بود که احساس خطر کردم و به آنهایی که مریض بودند، گفتم: باید بروند!
بچه ها آمدند و گفتند: یکی از عزیزان که چشم هایش ضعیف بود، هر دو چشمش را از دست داده است. تعجب کردم. وقتی به آن جا رفتم، دیدم که او را برای معاینه برده اند، ولی چشم هایش را باز نمی کند!
گفتم: چطور شد؟
گفت: چشمانم نمی بیند؛ و گریه کرد. متوجّه شدم که می گوید چشم هایم ضعیف است و تا آقا امام زمان (علیه السلام) مرا شفا ندهند، چشمم را باز نمی کنم!
یک چنین حالتی بر اردوگاه حاکم شده بود. احساس خطر کردم و گفتم: همه بچه ها باید روزه هایشان را بشکنند!
هرچه گفتند که الآن نزدیک غروب است و اجازه بدهید تا روزه امروز را تمام کنیم، گفتم: شرایط، شرایطی نیست که ما بخواهیم این روزه را ادامه بدهیم.
آری! حالت معنوی بچه ها طوری شده بود که اگر می خواستند با آن حالت داخل آسایشگاه باشند، عدّه ای از نظر روحی آسیب می دیدند.
الحمد للّه علی اکبر شفا پیدا کرد. آن جوّ معنوی هم به قدری شدّت پیدا کرده بود که تا آخر اسارت جرأت نکردیم بگوییم که روزه مستحبی بگیرند. [1] .

ما گرفتار سر زلف تو هستیم ای دوست
رشته مهر ز اغیار گسستیم ای دوست

برگرفتیم دل از غیر تو جانا! امّا
دل بر آن عشق گرانبار تو بستیم ای دوست

تا اسیر غم جانسوز تو گشتیم همه
از غم عالم هستی همه رستیم ای دوست

جلوه کن جلوه، ایا دلبر یکتا! که دگر
شیشه صبر و تحمّل بشکستیم ای دوست [2] .

پاورقی

[1] دفتر ثبت کرامات مسجد مقدّس جمکران، شماره 234، مورخه 11/3/78.
[2] به عشق مهدی، ص

اربعین

در مورد اربعین و بازگشت خاندان پیامبر به کربلا در میان مورخان اختلاف وجود دارد. بسیاری از آنها در کتابهای خود هیچ‏گونه اشاره‏ای به آمدن بازماندگان کاروان حسین به کربلا نداشته‏اند که از جمله آنها می‏توان به ابن اثیر، طبرسی، بلاذری، نویری، ابن حجر، ابن اعثم کوفی اشاره کرد و گروهی نیز به عزاداری اهل بیت در کربلا اشاره کرده و یا پرداخته‏اند، مانند: ابی مخنف، ابن نماحلی، جعفر النقدی، محسن‏الامین، سید بن طاووس.

در مجموع در مورد اربعین چهار احتمال وجود دارد:

  1. در سال 61 پس از مراجعت از شام، اهل بیت امام حسین (ع) در روز بیستم صفر به کربلا وارد شدند و به سوگواری پرداختند.

  2. اهل بیت پیامبر در روز بیستم ماه صفر سال 61، قبل از رفتن به شام از کربلا عبور کردند و بر مزار شهدا به عزاداری پرداختند. [1] این احتمال بسیار ضعیف به نظر می‏رسد.

3. اهل بیت رسول خدا در سال 62 یک سال بعد از واقعه‏ی کربلا در بیستم ماه صفر به کربلا آمده باشند.

  4. اهل بیت پیامبر بعد از بازگشت به مدینه به کربلا رفته باشند که در این صورت تعیین روز اربعین به عنوان روز رسیدن آنها به کربلا منتفی است، اما آنچه مسلم است خاندان رسالت به زیارت قبور شهدای بزرگ کربلا رفتند وتا سه روز به عزاداری پرداختند وبه قول سیدبن طاووس ماتمهای جگر خراش بر پا داشتند. [2] هنوز هم می‏توان صدای سکینه را از کنار قبر پدر شنید که می‏گفت:

الا یا کربلا نودعک جسما 

بلا کفن و لاغسل دفینا

الا یا کربلا نودعک روحا 

لا حمد و الوصی مع الامینا 

  «ای کربلا، بدنی را در تو به ودیعه گذاشته‏ایم که بدون غسل و کفن مدفون شد.

ای کربلا، کسی را به یادگار در تو قرار دادیم که روح احمد (ص) و وصی اوست.»

همچنین آمده است چون کاروان به کربلا رسید جابربن عبدالله انصاری . را دیدند که با تعدادی از بنی‏هاشم برای زیارت شهدا به کربلا آمده است. چون یکدیگر را ملاقات کردند بشدت گریستند و زنان روستاهای مجاور نیز به آنها پیوستند. [3] آنگاه زینب کبری در حالی که زنان اطرافش را گرفته بودند با صوتی حزین که جانها را می‏گداخت به امام سلام داد:

السلام علیک ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین و اناخت برحله اشهد انکم أقمتم الصلوة و آتیتم الزکوة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر و جاهدتم الملحدین و عبدتم الله حتی اتاکم الیقین

فرصت و کلام ما به پایان رسید و قصدمان این بود که به مهر و ارادتش بیاویزیم که حسین زنده‏ی همه‏ی روزگاران است و عاشورا انگیزه‏ی بقا و حیات بندگان، و حزن بزرگ آل محمد (ص) از واقعه‏ی جانسوز عاشورا، عزای بی‏پایان همه‏ی آزادگان و حماسه‏ی بیکران کربلا نیاز بشریت در همه جا و همیشه‏ی آفرینش است. انسانیت، شرف، آزادگی، ایثار و جوانمردی بدون حسین هرگز به معنا نمی‏نشیند که او نه تنها خون خداست که رکن راه و باعث مهر و گل سرسبد آفرینش پروردگار است.

اسلام علیک یا ابا عبدالله و علی الارواح التی حلت بفنآئک علیک منی سلام الله ابدا ما بقیت و بقی اللیل و النهار و لاجعله الله اخر العهد منی لزیارتکم.السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین

×××××

پاورقی:1- ناسخ التواریخ،احوالات امام حسین،ج3،ص86

2و3- لهوف،82

تعیین روز اربعین

بیستم ماه صفر نزد همگان، به عنوان روز اربعین شناخته شده است. تاریخ نگاران و عالمان نیز این روز را به این عنوان معرفی نموده‏اند و تنها مخالف در مسئله شیخ بهایی است که ایشان نوزدهم صفر را به این عنوان معرفی کرده است. [1] .

عاشورا در ضمن روزهای اربعین است.

ظاهر در مسئله عدم احتساب است، چون معنای اربعین، سپری گشتن چهل روز از روز شهادت است، با این بیان، روز یازدهم محرم به معنای گذشتن یک روز از شهادت است،و همچنین... بنابراین، روز بیستم ماه صفر، برابر با گذشت چهل روز از شهادت حضرت سیدالشهدا امام حسین علیه‏السلام است.

اگر روز عاشورا را نیز یک روز حساب کنیم، احتمال دیگری در مسئله وجود دارد، و آن این است که ماه محرم سال 61 هجری قمری، دارای 29 روز بوده باشد، و با این احتمال نیز قول مشهور تأیید می‏شود.

سید بن طاووس می‏فرماید:

اگر گفته شود چگونه روز بیستم صفر روز اربعین است، با آن‏که امام حسین علیه‏السلام در روز دهم محرم به شهادت رسید و روز دهم در ضمن اربعین است؟ بنابراین روز بیستم صفر روز چهل و یکم است!»

گفته می‏شود: ممکن است ماه محرمی که در آن حضرت سید الشهدا علیه‏السلام به شهادت رسید، ماه ناقص و کمتر از سی روز باشد، بنابراین، روز بیستم صفر به معنای گذشت چهل روز از شهادت آن حضرت است؛ یا آن‏که ماه کامل بوده است، ولی روز شهادت از عدد اربعین شمرده نمی‏گردد؛ به جهت آن‏که شهادت آن حضرت در آخر روز بوده است، بنابراین، روز عاشورا در عدد اربعین به حساب نمی‏آید. [2] .

در هر صورت، وجهی برای نظر شیخ‏بهایی به نظر نمی‏رسد و نظر ایشان به عنوان تنها مخالف، قابل دفاع نیست.

××××××

پاورقی: 1- توضیح المقاصد،ص6

2- اقبال الاعمال،ص589

کاروان اربعین

آنچه از من خواستی، با کاروان آورده‏ام 

یک گلستان گل به رسم ارمغان آورده‏ام

                          از در و دیوار عالم فتنه می‏بارید و من 

                          بی‏پناهان را بدین دارالامان آورده‏ام

اندراین ره از جرس هم بانگ یاری برنخاست 

کاروان را تا بدینجا با فغان آورده‏ام

                        بس که من منزل به منزل در غمت نالیده‏ام 

                        همرهان خویش را چون خود به جان آورده‏ام

تا نگویی زین سفر با دست خالی آمدم 

یک جهان درد و غم و سوز نهان آورده‏ام

                       قصه‏ی ویرنه‏ی شام ار نپرسی خوشتر است 

                      چون از آن گلزار، پیغام خزان آورده‏ام

خرمنی موی سپید و دامنی خون جگر 

پیکری بی‏جان و جسمی ناتوان آورده‏ام

                      دیده بودم با یتیمان مهربانی می‏کنی 

                      این یتیمان را به سوی آستان آورده‏ام

دیده بود تشنگی از دل قرارت برده بود 

از برایت دامنی اشک روان آورده‏ام

                     تا به دشت نینوا بهرت عزاداری کنم 

                     یک نیستان ناله و آه و فغان آورده‏ام

تا نثارت سازم و گردم بلاگردان تو 

در کف خود از برایت نقد جان آورده‏ام

                     نقد جان را ارزشی نبود، ولی شادم چون مور 

                     هدیه‏یی سوی سلیمان زمان آورده‏ام

تا دل مهر آفرینت را نرنجانم ز درد 

گوشه‏یی از درد دل را بر زبان آورده‏ام

                    هاتفی «پروانه» را می‏گفت کز این مرثیت 

                    در فغان، اهل زمین و آسمان آورده‏ام

××××××

محمد علی مجاهدی «پروانه»

زیارت اربعین

من علائم المومن زیارة الاربعین (الامام الحسن العسکری)

بدون شک ائمه‏ی اطهار هیئت دولت حقه‏ی الهیه هستند که خداوند به وجود آنها راه خیر و شر را به مردم دنیا نموده، و آنها را صاحب اختیار در نشئه‏ی عالم کون قرار داد، و شیعه را واسطه‏ی دعوت و نفوذ تعلیمات عالیه‏ی آنها و ناشر فضایل و مناقب و آثار و مآثر چهارده معصوم «علیهم‏السلام» معرفی فرمود، تا حقوق واجب بر بشر به وسیله‏ی آنها که بهترین امت و امت وسط هستند، یعنی از افراط و تفریط ملل و ادیان جهان برکنارند، قرار داد و قیام شیعه احیاء احکام دین است، که به وسیله‏ی ائمه‏ی اطهار افاضه و تعلیم شده است.

چنان چه حضرت ابوجعفر امام محمد باقر «علیه‏السلام» به خثیمه‏ی جعفی فرموده:

 أبلغ موالینا منی السلام و أوصهم بتقوی الله و أن یعود غنیهم علی فقیرهم وقویهم علی ضعیفهم و أن یشهد حیهم جنازة میتهم و أن یتلاقوا فی بیوتهم، فرحم الله عبدا اجتمع مع آخر و تذاکر فی أمرنا فان ثالثهما ملک یستغفر لهما و ما اجتمعتم فاشتغلوا بالذکر فان فی اجتماعکم و مذاکرتکم احیاء أمرنا، و خیر الناس بعدنا من ذاکر بأمرنا و دعا الی ذکرنا.

شیعیان و دوستان ما را سلام برسان و بگو اغنیاء به فقرا و اقویاء به ضعفاء توانگران به ناتوانان، کمک و معاضدت و مساعدت و مرافقت و مواسات و مساوات نمایند و عیادت مرضی و تشییع جنازه هم نمایند، در خانه‏های یکدیگر بروند به ملاقات دوستانه و صله‏ی رحم و ألفت و أنس و برادری با هم تجمع کنند و یادی از ما نمایند که این ملاقاتها و این مذاکرات، احیاء امر ما و زنده داشتن نام ما و اجرای تعلیمات ما می‏باشد، فرمود: بهترین مردم پس از ما کسی است که یاد ما باشد و به سوی ما دعوت کند و احیای مرام ما نماید.

حضرت امام صادق «علیه‏السلام» به بعضی از دوستانش فرمود:

انکم تجلسون و تتحدثون و تقولون ما شئتم و تبرؤن ممن شئتم؟ فقیل له: نعم،قال «علیه‏السلام»: و هل العیش الا هذا. و قال «علیه‏السلام»: شیعتنا منا و مضافون الینا فلهم معنا قرابة خاصة، رضوا بنا أئمة و رضینا بهم شیعة یحزنهم حزننا و یسرهم سرورنا و نحن نطلع علی أحوالهم و نتألم لهم. ان شیعتنا أوذوا فینا و لم نوذ فیهم أحبونا و أبغضنا الناس، و وصلونا و قطعنا الناس.

و انهم خیر من حواری عیسی بن مریم «علیه‏السلام» ان حواری عیسی ما کانوا بأطوع له من شیعتنا لنا، قال عیسی «علیه‏السلام»: من أنصاری الی الله؟ قال الحواریون: نحن أنصار الله، فلا والله ما نصروه من الیهود و لا قاتلوهم دونه

و ان شیعتنا منذ قبض رسول الله ینصرونا و یقاتلون دوننا و یحرقون و یعذبون و یشردون فی البلدان فجزاهم الله خیرا و ان حقوق شیعتنا علینا أوجب من حقوقنا عیهم فنحن نترحم علیهم کل صباح و مساء.

حضرت صادق «علیه‏السلام» فرمود: آیا می‏نشینید دور هم و نقل احادیث و اخبار ما می‏کنید، و آنچه بخواهید از مناقب و مدایح ما می‏گوئید و از آنها که بیزارید تبری می‏جوئید؟ گفتند: آری، فرمود: آیا عیش و خوشی غیر از این است.

مترجم گوید: آری انسان پس از ضروریات سته حس می‏کند که نیاز و احتیاجی دارد که عقده‏های دل را بگشاید و راز درون را با کسی که با او اهلیت و سنخیت و همفکری داشته باشد بگوید، و ابراز عقیده کند یا تشفی دل نماید، و این احتیاج در درجه‏ی اول این است که محتاج به دین است و باید دین را در اجتماع یافت، و با هم‏نوع به اجرا گذاشت، و اسرار آن را با هم دینان، هم مسلکان، هم مذهبان به حکم ضرورت و سنت اجتماعی در میان نهاد، و این معنی عیش و عشرت و خوشی و کامیابی است، همان طور که یک شاعر باید با شاعر احساسات خود را به میان نهد، یک فقیه باید با فقیه بحث کند، یا حکیم و متکلم و فیلسوف و ریاضی و مهندس و طبیب باید اسرار آن علم و فن را به همکار خود بگوید و با اهل فن راز را فاش و موضوع را تجزیه و ترکیب و هضم و تحلیل نماید. شیعیان و دوستان آل محمد هم که از تقیه اسرار دوستی و ولایت و تکامل افاضات اشراقیه‏ی مذهب جعفری را می‏دانستند باید با هم به میان نهند و از این رو به ملاقات یکدیگر قند در دلشان آب می‏شد و بهترین لذت را می‏بردند، و هم اکنون نویسنده وقتی بسیار مسرور و مشعوف است که بتواند احساسات درونی، ادراکات عقلی خود را برای اهل فن به میان نهم.

حضرت فرمود: شیعیان ما به سبب دوستی ما اذیت و رنج کشیدند و ما اذیت ندیدیم از آنها، آنها ما را دوست می‏داشتند و مردم به سبب دوستی ما آنها را دشمن می‏داشتند به ما نزدیک می‏شدند، مردم بدین جهت از آنها دوری می‏جستند.

فرمود: دوستان و شیعیان ما بهتر از حواریون حضرت عیسی بن مریم «علیه‏السلام» هستند، زیرا به رغبت و میل تمام به ما دوستی می‏ورزیدند و فداکاری می‏کردند، در حالیکه حضرت عیسی از یهود و نصاری پرسیدند: کیانند یاری کنندگان ما در راه خدا؟ حواریون گفتند: ما هستیم انصار الله، اما نه تنها عیسی را یاری نکردند و یاری دین خدا ننمودند، بلکه جز آنها کسی در مقام کشتن عیسی بر نیامد. در حالی که شیعیان ما از همان ساعت که پیغمبر خاتم النبیین قبض روح شد، ما را یاری کردند و در یاری ما جهاد و فداکاری و دفاع نمودند، و با آن که آنها را کشتند، آتش زدند، عذاب نمودند، رنج و تهدید و تبعید نمودند باز هم فداکاری خود را ادامه دادند، خداوند جزای آنها را جزای خیر دهد.

حقوق شیعیان بر ما واجب‏تر است از حقوق ما بر آنها، و بدین جهت ما هر صبح و عصر برای آنها طلب رحمت و مغفرت می‏کنیم.

حضرت سجاد «علیه‏السلام» فرمود:

انی لأدعو لمذنبی شیعتنا فی الیوم و اللیلة مائة مرة.

فرمود: من در هر شب و روز، صد بار برای گناهکاران شیعیان طلب مغفرت می‏کنم.

و در روایت دیگر است که حضرت صادق «علیه‏السلام» به شیعیان خود فرمود: أتجلسون و تحدثون و تذکرونی؟ آیا جلسه می‏کنید و نشینید نقل احادث ما را بنمائید؟ گفتند: بلی، فرمود:

والله أحبنا تلک هذه المجالس.

به خدا قسم ما این مجالس را که به نام ما تشکیل می‏شود دوست داریم. و چندین ضمیر در این جمله نمونه‏ی بارز شدت علاقه‏ی ائمه است به این مجالس ذکر اخبار و احادیث و محافل مجد و عظمت آنها.

آیا با این اهمیت که مجالس احیاء نام ائمه‏ی دین دارد آیا شایسته است که از تشکیل این گونه مجالس مسامحه و مجامله کنیم و شانه خالی کنیم، و از یک سلسله عوامل دوستی و تحکیم روابط معنوی که موجب رستگاری و سعادت دنیا و آخرت است غفلت ورزیم؟

آیا ما دوستان و مدعیان دوستی نباید روزهای موالید و وفیات و روزهای مهم تاریخی آنها را که در راه احیای دین و ابقای ملیت ما گذشته، تجدید کنیم؟ و بدین وسیله، حقوق آنها را در تشکیل این مجالس و تجدید مجد و عظمت و ذکر مدح و منقبت و تشکر و تقدیم ادا نمائیم؟ و بدین وسیله روح مقدس پیغمبر و فاطمه‏ی زهرا به تجلیل و تبجیل و تعظیم شعائر این خاندان راضی و خرسند سازیم و مشمول دعای حضرت صادق «علیه‏السلام» بشویم؟!

××××××

پاورقی:1- زندگانی امام حسین(ع)،ج2،ص598

اربعین

در مورد اربعین و بازگشت خاندان پیامبر به کربلا در میان مورخان اختلاف وجود دارد. بسیاری از آنها در کتابهای خود هیچ‏گونه اشاره‏ای به آمدن بازماندگان کاروان حسین به کربلا نداشته‏اند که از جمله آنها می‏توان به ابن اثیر، طبرسی، بلاذری، نویری، ابن حجر، ابن اعثم کوفی اشاره کرد و گروهی نیز به عزاداری اهل بیت در کربلا اشاره کرده و یا پرداخته‏اند، مانند: ابی مخنف، ابن نماحلی، جعفر النقدی، محسن‏الامین، سید بن طاووس.

در مجموع در مورد اربعین چهار احتمال وجود دارد:

1. در سال 61 پس از مراجعت از شام، اهل بیت امام حسین (ع) در روز بیستم صفر به کربلا وارد شدند و به سوگواری پرداختند.

2. اهل بیت پیامبر در روز بیستم ماه صفر سال 61، قبل از رفتن به شام از کربلا عبور کردند و بر مزار شهدا به عزاداری پرداختند. [1] این احتمال بسیار ضعیف به نظر می‏رسد.

3. اهل بیت رسول خدا در سال 62 یک سال بعد از واقعه‏ی کربلا در بیستم ماه صفر به کربلا آمده باشند.

4. اهل بیت پیامبر بعد از بازگشت به مدینه به کربلا رفته باشند که در این صورت تعیین روز اربعین به عنوان روز رسیدن آنها به کربلا منتفی است، اما آنچه مسلم است خاندان رسالت به زیارت قبور شهدای بزرگ کربلا رفتند وتا سه روز به عزاداری پرداختند وبه قول سیدبن طاووس ماتمهای جگر خراش بر پا داشتند. [2] هنوز هم می‏توان صدای سکینه را از کنار قبر پدر شنید که می‏گفت:

الا یا کربلا نودعک جسما 

بلا کفن و لاغسل دفینا

                            الا یا کربلا نودعک روحا 

                           لا حمد و الوصی مع الامینا

«ای کربلا، بدنی را در تو به ودیعه گذاشته‏ایم که بدون غسل و کفن مدفون شد.

ای کربلا، کسی را به یادگار در تو قرار دادیم که روح احمد (ص) و وصی اوست.»

همچنین آمده است چون کاروان به کربلا رسید جابربن عبدالله انصاری را دیدند که با تعدادی از بنی‏هاشم برای زیارت شهدا به کربلا آمده است. چون یکدیگر را ملاقات کردند بشدت گریستند و زنان روستاهای مجاور نیز به آنها پیوستند. [3] آنگاه زینب کبری در حالی که زنان اطرافش را گرفته بودند با صوتی حزین که جانها را می‏گداخت به امام سلام داد:

السلام علیک ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین و اناخت برحله اشهد انکم أقمتم الصلوة و آتیتم الزکوة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر و جاهدتم الملحدین و عبدتم الله حتی اتاکم الیقین.

××××××××

پاورقی:1- ناسخ التواریخ،احوالات امام حسین(ع)،ج3،ص176

2و3- الملهوف ،ص82