دعاهاى قرآن

دعاهایى که به حضرت محمد (ص) آموزش داد 

(مبحث دوم)
9. پیامبر ما در راه ابلاغ پیام الهى از ناکسان آزار بسیار دید. و هر گاه که فشار روحى و روانى و تبلیغاتى دشمن اوج مى گرفت ، خداوند پیامبرش را دلدارى و روحیه میداد.
در صلح حدیبیه به هنگام نوشتن صلحنامه ، یکبار به گاه نوشتن بسم الله الرحمن الرحیم در آغاز صلحنامه ، و بار دیگر به وقت نوشتن کلمه رسول الله در پى نام آن حضرت ، قریشیان اعتراض کردند و نتیجه آن شد که به جاى بسم الله الرحمن الرحیم ، باسمک اللهم بنویسند، همان طور که در جاهلیت مى نوشتند، و لقب رسول الله را هم از پى نام آن حضرت حذف کنند. از آن جا که این دشمنى و عناد آنان روحیه پیامبر را مى آزرد خداوند براى حمایت و دلدارى به آن حضرت فرمود بگو:
هو ربى لااله اله هو علیه توکلت و الیه متاب
او پروردگار من است ، به جز او خدایى نیست ، بر او توکل کردم و به سوى او باز مى گردم .
10. یکى از تعلیمات خدا به پیامبرش حضرت محمد صلى الله علیه و آله این است که بگو:
ان صلاتى و نسکى و محیاى و مماتى لله رب العالمین .
به درستى که نماز من ، عبادات من زندگى من و مرگ من براى خداوند است که پروردگار جهان هاست .
11. پیامبر ما از منافقان رنج بسیار دید؛ آنان که به زبان تظاهر به اسلام مى کردند و در دل اعتقاد به آن نداشتند بلکه در پى کار شکنى و شیطنت و عیب جویى بودند. خداوند هم از درون و شیوه آنان پیامبرش را آگاه مى کرد. به همین سبب در جاى جاى قرآن کریم از منافقان و کج رفتارى آنان یاد مى شود. آنان که میدیدند، از گفت و گوها و محفل آنان ، پیامبر خبردار میشود، به جاى اصلاح کار و برنامه خود و آمدن به راه راست ، شیوه خود را عوض کردند و این بار با زبان ایما و اشاره پیامهاى خود را به یکدیگر مى رساندند این بار هم خداوند پیامبرش را از روش آنان آگاه ساخت و ضمن تحلیل از آن حضرت به وى فرمود: در برخورد با چنین مشکلات بگو:
حسبى الله لا اله الا هو علیه توکلت و هو رب العرش العظیم
خداوند مرا بس است ، به جز او خدایى نیست ، بر او توکل کردم ، او که صاحب عرش عظیم است .
پیامبر گرامى فرمود: هر کس صبح و شب هفت بار این دعا را بخواند کارهاى مهمش را کفایت کند.
عبدالله بن عباس گوید: این دعاى ابراهیم علیه السلام بود هنگامى که او را در آتش افکندند، و دعاى حضرت محمد صلى الله علیه و آله هنگامى که دشمنان علیه آن حضرت گرد آمدند
12. در قرآن کریم گاهى ملاحظه مى شود دعاهایى را خداوند به پیامبرش یاد مى دهد. گرچه در این نوع جملات طرف خطاب حضرت محمد صلى الله علیه و آله است ، اما از آنجا که پیامبر براى همگان اسوه و الگوست ، پیداست که اینگونه خطاب ها شامل حال دیگران نیز مى شود.
یکى از آموزشهاى خداى متعال به حضرت محمد صلى الله علیه و آله این دعاست :
قل اللهم مالک الملک تؤ تى الملک من تشاء و تنزع الملک ممن تشاء و تعز من تشاء بیدک الخیر انک على کل شى ء قدیر # تولج اللیل فى النهار و تولج النهار فى اللیل وتخرج الحى من المیت و تخرج المیت من الحى و ترزق من تشاء بغیر حساب
اى محمد، بگو بارالها، صاحب حقیقى حکومت تویى ، به هر که خواهى حکومت دهى واز هر که خواهى بازستانى ، هر که خواهى عزیز و گرامى دارى ، و هر که را خواهى ذلیل و پست گردانى ، تمام خیرات به دست تو است ، به درستى که تو بر هر چیز توانایى شب را در روز فرو مى برى ، و روز را در شب فرو مى برى زنده را از مرده برآورى ، و مرده را از زنده ، خارج سازى ، و هر که را خواهى بى شمارى روزى مى دهى .
دو حدیث   
1. پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله اسم اعظم که هرگاه به آن دعا کنند مستجاب شود عبارت است از: قل اللهم مالک الملک ... بغیر حساب     .
2. معاذ بن جبل گوید: روز جمعه اى از رسولخدا صلى الله علیه و آله باز ماندم و نتوانستم نماز جمعه را با آن حضرت به جا آورم پس ‍ از آن که رسول خدا صلى الله علیه و آله مرا دید پرسید:
اى معاذ چه چیز تو را از نماز جمعه بازداشت ؟ گفتم : اى رسولخدا! یوحناى یهودى چند وقیه طلا از من طلب دارد و در خانه ام ایستاده بود تا از خانه خارج شوم و طلبش را از من درخواست کند و من ندارم تا طلب او را بپردازم به این سبب از خانه خارج نشدم .
حضرت فرمود: اى معاذ، آیا دوست دارى خدا قرض تو را ادا کند؟ گفتم : آرى یا رسول الله فرمود: (آیه قل اللهم مالک الملک را تا بغیر حساب بخوان و سپس بگو: یا رحمان الدنیا و الاخرة و رحیمهما تعطى منهما ما تشاء و تمنع منهما ما تشاء، اقص عنى دینى اگر به اندازه تمام زمین طلا بدهکار باشى ، خداوند ادا مى کند .
13. خداوند متعال شیوه احتجاج و گفت و گو با کفار را به رسول خدا صلى الله علیه و آله آموزش میدهد و آن جناب آن شیوه را به کار مى بندد و پس از آن که این گفت و گو به ثمر نمى نشیند، و آنها بر جهل و گمراهى خود اصرار مى ورزند، به آن حضرت تعلیم میدهد که دعا کند و بگوید:
رب اما ترینى ما یوعدون # رب فلا تجعلنى فى القوم الظالمین.
پروردگارم اگر اراده کرده اى آن عذابى را که به کفار وعده داده اى به من نشان دهى . پروردگارم پس مرا در میان ستمگران قرار مده .
استعاذه  
استعاذه یعنى پناه بردن به خداوند متعال از فتنه انگیزان و شر آنها.
در قرآن کریم بارها خداوند بزرگ حضرت محمد صلى الله علیه و آله را تعلیم مى دهد که از وسوسه هاى شیاطین و پلیدان به خداوند پناه برد.
در دو سوره فصلت و اعراف خداوند به پیامبرش مى فرماید: اگر شیطان تو را وسوسه کرد به خدا پناه بر، همانا او شنوا و داناست . در سوره مؤ منون به حضرت محمد صلى الله علیه و آله این گونه تعلیم مى دهد که دعا کن و بگو:
رب اعوذبک من همزات الشیاطین # و اعوذ بک رب ان یحضرون
پروردگارم ، از وسوسه هاى شیطان ها به تو پناه مى برم و پناه مى برم به تو پروردگارم ، از این که آنان نزد من حاضر شوند.
دو سوره آخر قرآن کریم معوذتین نام گرفته است که در آن ها خداوند به پیامبر گرامى ما دستور مى دهد که بگوید:
بسم الله الرحمن الرحیم
قل اعوذ برب الفلق # من شر ما خلق # ومن شر غاسق اذا وقب # و من شر النفاثات فى العقد # و من شر حاسد اذا حسد ؛
بگو پناه مى برم به پروردگار سپیده صبح ، از شر مخلوقات و از شر شب تار هنگامى که در آید، و از شر جادوگرانى که در گره ها دمند. و از شر حسود آن که حسد ورزد.
بسم الله الرحمن الرحیم
قل اعوذ برب الناس # ملک الناس # اله الناس # من شر الوسواس الخناس # الذى یوسوس فى صدور الناس # من الجنة و الناس ‍
بگو پناه مى جویم ، به پروردگار آدمیان ، پادشاه آدمیان ، معبود آدمیان ، از بدى وسوسه کننده خناس ؛ آن که در دل مردمان وسوسه کند که از جن و انسان است .

******

دعاهاى قرآن - حسین واثقى

دعاهاى قرآن

دعاهایى که به حضرت محمد (ص) آموزش داد  

(مبحث اول)
1. در سوره زمر خداوند متعال به پیامبرش حضرت محمد صلى الله علیه و آله آموزش هاى متعددى میدهد. یکى از آن تعلیمات این دعاست که اى محمد بگو:
اللهم فاطر السموات و الارض عالم الغیب و الشهادة انت تحکم بین عبادک فیما کانوا فیه یختلفون
اى پروردگار آفریننده آسمانها و زمین ، داناى پنهان و پیدا، تو حکم مى کنى بین بندگانت در آن چه که در آن اختلاف کنند.
2. دشمنان حضرت محمد صلى الله علیه و آله افراد عنود و لجوجى بودند و هر روز براى گریز از پیام حق و گمراه کردن مردم ، نغمه اى ساز مى کردند، اما در برابر هر سخن و بهانه اى جواب شایسته اى از پیامبر دریافت مى کردند. و چه بسا پیامبر در انتظار مى ماند تا از سوى خداوند جواب مناسبى صادر شود، تا هم به دشمنان پاسخ دهد و هم بر عزم و اراده آن جناب بیفزاید. در پایان سوره انبیاء ضمن جواب به منکران توحید، خداوند به حضرت محمد صلى الله علیه و آله آموزش میدهد که این گونه بگو:
رب احکم بالحق و ربنا الرحمن السمتعان على ما تصفون
پروردگارم به حق داورى کن ، و پروردگار ما بخشنده اى است که از او یارى جویند بر آنچه شما( از دروغ و باطل ) گویید.
3. خداوند متعال به پیامبر گرامى اش حضرت محمد صلى الله علیه و آله این گونه تعلیم و آموزش مى دهد که بگو:
رب اغفر و ارحم و انت خیرالراحمین
خداوندا!بیامرز، و رحم کن ، تو بهترین رحم کنندگانى .
گرچه در این آیه نفرمود چه کسى را بیامرز و به چه کسى رحم کن ، اما به کمک آیات و ادله دیگر در مى یابیم که رسول خدا صلى الله علیه و آله براى خود و براى همه مسلمانان از حق تعالى آمرزش و رحمت طلب مى کند. و چون رسول الله صلى الله علیه و آله الگوى همگان است ، ما هم به آن جناب اقتدا مى کنیم و مى گوییم رب اغفر و ارحم و انت خیرالراحمین .
4. خداوند بزرگ به پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله دستور مى دهد که براى قرائت آن بخش از قرآن که در حال وحى بر آن حضرت است پیش از پایان یافتن وحى ، شتاب نکند. به آن حضرت فرمان مى دهد که بگو:
رب زدنى علما: پروردگارا، دانش مرا بیشتر فرما.
با توجه به این نکته که پیامبر ما داناترین آفریدگان خداست در عین حال حق تعالى به او چنین دستورى مى دهد، بر ما که از علم و دانش ذره اى بیش نداریم ، ضرورى تر و لازم تر است که این دعا را تکرار و از خداوند حکیم دانش فراوان طلب کنیم .
پیامبر ما فرمود: هرگاه روزى بر من بگذرد که در آن بر دانشم نیفزایم ، طلوع خورشید، در چنین روزى بر من مبارک مباد.
5. ما مسلمان و پیرو قرآنیم قرآن کریم با بسم الله الرحمن الرحیم و سپس با الحمدلله رب العالمین آغاز مى شود.
پیامبر اسلام فرموده است : هر کار با نام خدا و حمد الهى آغاز نشود پایان خوشى و کامل ندارد.
در سوره اسراء خداوند دعایى را به حضرت محمد صلى الله علیه و آله تعلیم مى دهد که هر وقت بر کارى تصمیم گرفتى براى موفقیت در آن این طور دعا کن :
رب ادخلنى مدخل صدق و اخرجنى مخرج صدق و اجعل لى من لدنک سلطانا نصیرا
بارالها، مرا با صدق و استوارى داخل کن ، و با صدق و درستى بیرون آر، و برایم از جانب خود تسلطى یارى بخش قرار ده .
این دعاى قرآنى در آغاز هر کار، شایسته و مناسب است تا شروع و پایان آن به درستى و استوارى باشد و در هنگامه کار یارى الهى همراهى کند در تاریخ آمده است : پیامبر گرمى اسلام صلى الله علیه و آله هنگام فتح مکه این دعا را خواندند.
و از امام علیه السلام نقل شده که فرمود: هرگاه در شرایط ترسناک قرار گرفتى این آیه را بخوان.
6. حضرت محمد صلى الله علیه و آله فرمود: نه من و نه هیچ پیامبرى پیش از من ، پیامى به عظمت و سنگینى توحید نیاورده اند .
چون پیام توحید بزرگ و عظیم بود بیشترین فرصتهاى تبلیغى پیامبران را به خود اختصاص داد، پیامبر ما هم براى معرفى توحید گفت و گوهاى بسیار با مردم داشت . آیات و نشانه هاى خداوند را براى مردم باز مى گفت و از آنان مى خواست به تاءمل و دقت نشینند. در آغاز سوره شورا، خداوندا مواد لازم را براى این گفت و به پیامبرش مى آموزد و در ضمن به او تعلیم مى دهد تا بگوید:
الله ربى علیه توکلت و الیه انیب
الله پروردگار من است ، بر او توکل کردم و به سوى او باز مى گردم .
7. یکى از آموزش هاى الهى و قرآنى حمد و سپاس الهى است و دیگرى یاد نیک و شایسته از برگزیدگان وادى توحید، یعنى پیامبران و اولیاى الهى که راهنمایان بشر به سوى تقوا و پاکى و عدالت و توحید بودند. آنانى که خداوندشان برگزید تا مشعل هدایت دیگران به سوى خدا و آخرت باشند. خداوند به حضرت محمد صلى الله علیه و آله فرمان مى دهد که بگو:
الحمدلله و سلام على عباده الذین اصطفى
تمام حمد و سپاسش براى خداست ، و سلام بر بندگانش آنان که برگزید.
8. مهمترین پیام پیامبران الهى ، توحید، و خداپرستى بوده است . پیامبر ما هم به سان دیگر پیامبران پایه و شالوده دعوتش یکتاپرستى بود وسعى مى کرد، تصویر درستى از توحید ذات و صفات و افعال به بشر ارائه دهد، و به دور از خرافات و پندارها توحید ذات و صفات و افعال به بشر ارائه دهد، و به دور از خرافات و پندارها، توحید ناب و خالص را تبیین کند. در قرآن کریم آیاتى که مربوط به توحید است از آیات دیگر بیشتر است . هر بار که مردم نادان براى کجروى خود بهانه اى مى تراشند و بر پایه اندیشه هاى جاهلى ، اعتراض مى کنند پیامبر با صبر و سعد صدر به آنان پاسخ سنجیده میدهد. یک بار پس از پاسخ به آنان به فرمان الهى چنین مى گوید:
الحمدلله الذى لم یتخذ ولدا ولم یکن لم له شریک فى الملک ولم یکن له ولى من الذل و کبره تکبیرا
حمد و سپاس خدایى راست که فرزندى نگرفته و در حکومت شریکى براى او نیست و هم پیمانى براى یارى او در مشکلات نیست (چرا که احتیاج ندارد) و بزرگ دار او را برترین بزرگ داشتن .
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: آیه عزت را بسیار بخوانید پرسیدند: آیه عزت کدام است ؟ فرمود: الحمدلله الذى لم یتخذوا ولدا...

******

دعاهاى قرآن - حسین واثقى

(ادامه دارد)