ذکرهای شگفت عارفان

 گریزازوساوس شیطان/شیخ ابوالقائم شوشتری

هروقت شیطان وسوسه کردونتوانستیدحریف نفس بشوید ، هفت مرتبه بگوئید «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِیمِ ، لا حَولَ وَلا قُوَّ ة اِلّا بِللهِ العَلیِّ العَظیم».حدیث داریم که وقتی این ذکررامی گوئید ، هفت ملک به کمک شما می آیندوآن هارادفع می کنند. بارهاتجربه شده است که انسان وقتی آن رامی خواند ع احساس قوت می کند.1

×××××××

ذکروصال/سفارش ازآیت الله بهاءالدینی

اززکرهای مهم-آن طورکه درروایات فراوان آمده ومابه خاطرترس اززیاده نویسی آن هارانمی آوریم«بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِیمِ ، لا حَولَ وَلا قُوَّ ة اِلّا بِللهِ العَلیِّ العَظیم». است که  پس ازدونمازصبح ومغرب ، سه یاهفت یاده یاصدمرتبه ، بایدگفته شود.2

××××××××

پاورقی:1- خرمن معرفت ،سیدعباس موسوی /مطلق،ص198

2- راه وصال،مرتضی اخوان،ص72

کشته شدن شیطان بدست امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: وقتى که حضرت قائم (علیه السلام ) ظهور کند   (از مکه ) به کوفه مى آید و در مسجد کوفه (که یاران سلحشور اطرافش را گرفته اند) شیطان به حضور آنحضرت مى رسد و زانوى (عجز) به زمین مى زند و مى گوید:

یا ویله من هذا الیوم :«اى واى از این روز ».
آنگاه امام زمان (علیه السلام ) موى پیشانى شیطان را گرفته و گردنش را مى زند و او را به هلاکت مى رساند، و این روز، همان روز«وقت معلوم « است (که در آیه 37 و 38 سوره حجر آمده : خداوند تا روز «وقت معلوم» به شیطان مهلت مى دهد).

×××××××

پاورقی:1-اثباة الهداة ج 7 ص 101

شیطان درقرآن(مبحث هفتم)

 آیات قرآن دررابطه باشیطان(4)

 أَلَمْ تَرَأَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّیَاطِینَ عَلَى الْکَافِرِینَ تَؤُزُّهُمْأَزًّا
آیا ندیدى که ما شیاطین را بسوى کافران فرستادیم تا آنان راشدیداً تحریک کنند؟!

فَوَسْوَسَ إِلَیْهِ الشَّیْطَانُقَالَ یَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلَى شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْکٍ لَّایَبْلَى
ولى شیطان او را وسوسه کرد و گفت: «اى آدم! آیامى‏خواهى تو را به درخت زندگى جاوید، و ملکى بى‏زوال راهنمایى کنم؟!»

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِیٍّ إِلَّاإِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّیْطَانُ فِی أُمْنِیَّتِهِ فَیَنسَخُ اللَّهُ مَایُلْقِی الشَّیْطَانُ ثُمَّ یُحْکِمُ اللَّهُ آیَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِیمٌحَکِیمٌ
هیچ پیامبرى را پیش از تو نفرستادیم مگر اینکه هرگاه آرزومى‏کرد (و طرحى براى پیشبرد اهداف الهى خود مى‏ریخت)، شیطان القائاتى در آن مى‏کرد؛امّا خداوند القائات شیطان را از میان مى‏برد، سپس آیات خود را استحکام مى‏بخشید؛ وخداوند علیم و حکیم است.

لِیَجْعَلَ مَا یُلْقِیالشَّیْطَانُ فِتْنَةً لِّلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْقَاسِیَةِقُلُوبُهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِینَ لَفِی شِقَاقٍ بَعِیدٍ
هدف اینبود که خداوند القاى شیطان را آزمونى قرار دهد براى آنها که در دلهایشان بیمارىاست، و آنها که سنگدلند؛ و ظالمان در عداوت شدید دور از حقّ قرارگرفته‏اند!

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَاتَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ وَمَن یَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِفَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِعَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَکَا مِنکُم مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَکِنَّ اللَّهَیُزَکِّی مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
اى کسانى که ایمانآورده‏اید! از گامهاى شیطان پیروى نکنید! هر کس پیرو شیطان شود (گمراهش مى‏سازد،زیرا) او به فحشا و منکر فرمان مى‏دهد! و اگر فضل و رحمت الهى بر شما نبود، هرگزاحدى از شما پاک نمى‏شد؛ ولى خداوند هر که را بخواهد تزکیه مى‏کند، و خدا شنوا وداناست!

وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِالشَّیَاطِینِ
و بگو: «پروردگارا! از وسوسه‏هاى شیاطین به تو پناهمى‏برم!

لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْجَاءَنِی وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا
او مرا ازیادآورى (حق) گمراه ساخت بعد از آنکه (یاد حق) به سراغ من آمده بود!» و شیطان همیشهخوارکنند* انسان بوده است!

وَمَا تَنَزَّلَتْ بِهِالشَّیَاطِینُ
شیاطین و جنیّان (هرگز) این آیات را نازلنکردند!

هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُالشَّیَاطِینُ
آیا به شما خبر دهم که شیاطین بر چه کسى نازلمى‏شوند؟

!وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَد تَّبَیَّنَ لَکُم مِّن مَّسَاکِنِهِمْ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ وَکَانُوا مُسْتَبْصِرِینَ
ما طایفه «عاد» و «ثمود» را نیز (هلاک کردیم)، و مساکن (ویران شده) آنان براى شما آشکار است؛ شیطان اعمالشان را براى آنان آراسته بود، از این رو آنان را از راه (خدا) بازداشت در حالى که بینا بودند.

إِنَّ الشَّیْطَانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّمَا یَدْعُو حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِیرِ
البتّه شیطان دشمن شماست، پس او را دشمن بدانید؛ او فقط حزبش را به این دعوت مى‏کند که اهل آتش سوزان (جهنّم) باشند!

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ
آیا با شما عهد نکردم اى فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او براى شما دشمن آشکارى است؟!

وَإِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
و هرگاه وسوسه‏هایى از شیطان متوجّه تو گردد، از خدا پناه بخواه که او شنوده و داناست!

وَمَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ
و هر کس از یاد خدا روى‏گردان شود شیطان را به سراغ او میفرستیم پس همواره قرین اوست!

وَلَا یَصُدَّنَّکُمُ الشَّیْطَانُ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ
و شیطان شما را (از راه خدا) باز ندارد، که او دشمن آشکار شماست!

إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
نجوا تنها از سوى شیطان است؛ مى‏خواهد با آن مؤمنان غمگین شوند؛ ولى نمى تواند هیچ گونه ضررى به آنها برساند جز بفرمان خدا؛ پس مؤمنان تنها بر خدا توکّل کنند!

اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُوْلَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ
شیطان بر آنان مسلّط شده و یاد خدا را از خاطر آنها برده؛ آنان حزب شیطانند! بدانید حزب شیطان زیانکارانند!

کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِّنکَ إِنِّی أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ
کار آنها همچون شیطان است که به انسان گفت: «کافر شو (تا مشکلات تو را حل کنم)!» امّا هنگامى که کافر شد گفت: «من از تو بیزارم، من از خداوندى که پروردگار عالمیان است بیم دارم!»

شیطان درقرآن(مبحث هفتم)

آیات قرآن دررابطه باشیطان(3)

 وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِیَ آتَیْنَاهُ آیَاتِنَا فَانسَلَخَمِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطَانُ فَکَانَ مِنَ الْغَاوِینَ
و برآنها بخوان سرگذشت آن کس را که آیات خود را به او دادیم؛ ولى (سرانجام) خود را ازآن تهى ساخت و شیطان در پى او افتاد، و از گمراهان شد!

وَإِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْبِاللّهِ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
و هرگاه وسوسه‏اى از شیطان به تورسد، به خدا پناه بر؛ که او شنونده و داناست!

وَإِذْزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لاَ غَالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَمِنَ النَّاسِ وَإِنِّی جَارٌ لَّکُمْ فَلَمَّا تَرَاءتِ الْفِئَتَانِ نَکَصَ عَلَىعَقِبَیْهِ وَقَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِّنکُمْ إِنِّی أَرَى مَا لاَ تَرَوْنَ إِنِّیَأَخَافُ اللّهَ وَاللّهُ شَدِیدُ الْعِقَابِ
و (به یاد آور) هنگامى را که شیطان، اعمال آنها [= مشرکان‏] را در نظرشان جلوه داد، و گفت: «امروزهیچ کس از مردم بر شما پیروز نمى‏گردد! و من، همسایه (و پناه‏دهنده) شما هستم!» امّا هنگامى که دو گروه (کافران، و مؤمنان مورد حمایت فرشتگان) در برابر یکدیگرقرار گرفتند، به عقب برگشت و گفت: «من از شما (دوستان و پیروانم) بیزارم! من چیزىمى‏بینم که شما نمى‏بینید؛ من از خدا مى‏ترسم، خداوند شدیدالعقاباست!»

قَالَ یَا بُنَیَّ لاَ تَقْصُصْ رُؤْیَاکَ عَلَىإِخْوَتِکَ فَیَکِیدُواْ لَکَ کَیْدًا إِنَّ الشَّیْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّمُّبِینٌ
گفت: «فرزندم! خواب خود را براى برادرانت بازگو مکن، کهبراى تو نقشه (خطرناکى) مى‏کشند؛ چرا که شیطان، دشمن آشکار انسان است!

وَقَالَ لِلَّذِی ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْکُرْنِی عِندَرَبِّکَ فَأَنسَاهُ الشَّیْطَانُ ذِکْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِی السِّجْنِ بِضْعَسِنِینَ
و به آن یکى از آن دو نفر، که مى‏دانست رهایى مى‏یابد، گفت: «مرا نزد صاحبت [= سلطان مصر] یادآورى کن!» ولى شیطان یادآورى او را نزد صاحبش ازخاطر وى برد؛ و بدنبال آن، (یوسف) چند سال در زندان باقى ماند.

وَرَفَعَ أَبَوَیْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّواْ لَهُ سُجَّدًاوَقَالَ یَا أَبَتِ هَذَا تَأْوِیلُ رُؤْیَایَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبِّیحَقًّا وَقَدْ أَحْسَنَ بَی إِذْ أَخْرَجَنِی مِنَ السِّجْنِ وَجَاء بِکُم مِّنَالْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزغَ الشَّیْطَانُ بَیْنِی وَبَیْنَ إِخْوَتِی إِنَّرَبِّی لَطِیفٌ لِّمَا یَشَاء إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ
و پدرو مادر خود را بر تخت نشاند؛ و همگى بخاطر او به سجده افتادند؛ و گفت: «پدر! اینتعبیر خوابى است که قبلاً دیدم؛ پروردگارم آن را حقّ قرار داد! و او به من نیکى کردهنگامى که مرا از زندان بیرون آورد، و شما را از آن بیابان (به اینجا) آورد بعد ازآنکه شیطان، میان من و برادرانم فساد کرد.پروردگارم نسبت به آنچه مى‏خواهد (وشایسته مى‏داند،) صاحب لطف است؛ چرا که او دانا و حکیم است!
تَاللّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِّن قَبْلِکَ فَزَیَّنَلَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌأَلِیمٌ

به خدا سوگند، به سوى امتهاى پیش از تو پیامبرانى فرستادیم؛امّا شیطان اعمالشان را در نظرشان آراست؛ و امروز او ولىّ و سرپرستشان است؛ ومجازات دردناکى براى آنهاست!

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَفَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ
هنگامى که قرآنمى‏خوانى، از شرّ شیطان مطرود، به خدا پناه بر!

إِنَّالْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِکَفُورًا
چرا که تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند؛ و شیطان در برابرپروردگارش، بسیار ناسپاس بود!

وَقُل لِّعِبَادِییَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّالشَّیْطَانَ کَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوًّا مُّبِینًا
به بندگانم بگو: «سخنى بگویند که بهترین باشد! چرا که (شیطان بوسیله سخنان ناموزون)، میان آنها فتنه و فساد مى‏کند؛ همیشه شیطان دشمن آشکارى براى انسان بوده است

وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَأَجْلِبْ عَلَیْهِم بِخَیْلِکَ وَرَجِلِکَ وَشَارِکْهُمْ فِی الأَمْوَالِ وَالأَوْلادِ وَعِدْهُمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا

هر کدام از آنها را مى‏توانى با صدایت تحریک کن! و لشکر سواره و پیاده‏ات را بر آنها گسیل دار! و در ثروت و فرزندانشان شرکت جوى! و آنان را با وعده‏ها سرگرم کن! -ولى شیطان، جز فریب و دروغ، وعده‏اى به آنها نمى‏دهد-

قَالَ أَرَأَیْتَ إِذْ أَوَیْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ فَإِنِّی نَسِیتُ الْحُوتَ وَمَا أَنسَانِیهُ إِلَّا الشَّیْطَانُ أَنْ أَذْکُرَهُ وَاتَّخَذَ سَبِیلَهُ فِی الْبَحْرِ عَجَبًا
گفت: «به خاطر دارى هنگامى که ما (براى استراحت) به کنار آن صخره پناه بردیم، من (در آن جا) فراموش کردم جریان ماهى را بازگو کنم -و فقط شیطان بود که آن را از خاطر من برد- و ماهى بطرز شگفت‏آورى راه خود را در دریا پیش گرفت!»

یَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّیْطَانَ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلرَّحْمَنِ عَصِیًّا
اى پدر! شیطان را پرستش مکن، که شیطان نسبت به خداوند رحمان، عصیانگر بود!

شیطان درقرآن(مبحث هفتم)

 آیات قرآن دررابطه باشیطان(2)

وَإِذَا جَاءهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْبِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُوْلِی الأَمْرِ مِنْهُمْلَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِعَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلاَّقَلِیلاً
و هنگامى که خبرى از پیروزى یا شکست به آنها برسد، (بدونتحقیق،) آن را شایع مى‏سازند؛ در حالى که اگر آن را به پیامبر و پیشوایان -که قدرتتشخیص کافى دارند- بازگردانند، از ریشه‏هاى مسائل آگاه خواهند شد. و اگر فضل و رحمتخدا بر شما نبود، جز عدّه کمى، همگى از شیطان پیروى مى‏کردید (و گمراهمى‏شدید(

إِن یَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ إِنَاثًاوَإِن یَدْعُونَ إِلاَّ شَیْطَانًا مَّرِیدًا

آنچه غیر از خدا مى‏خوانند، فقط بتهایى است (بى‏روح)، که هیچ اثرى ندارد؛ و (یا) شیطان سرکش و ویرانگر است.

 شیطان درقرآن(مبحث ششم)

 بیوگرافی شیطان

شیطان، نخستینکسى بود که بعضى کارها را مرتکب شد و پیش از اوکسى آنها را انجام نداده بود. وآنها از این قرارند:
-
- اولین کسى که در پیشگاه با عظمت الهى تکبر نمود و به دستور خالق خودعمل نکرد.(2)
- اولین کسى که که معصیت و نافرمانى خدا را کرد و آشکارا با اومخالفت نمود.(3)
- اولین کسى که به دروغ گفت : خدا گفته از این درخت نخورید، چوندرخت جاوید است و اگر کسى از آن بخورد تا ابد زنده مى ماند و با خدا شریک مىشود.(4)
- اولین کسى که که قسم به دروغ خورد و گفت : من شما را نصیحت مى کنم.(5)
- اولین کسى است که صورت هاى مجسمه و بت را ساخت
- اولین کسى کهنماز خواند و یک رکعت آن چهار هزار سال طول کشید.(6)
- اولین کسى که که غنا وآواز خواند، همان زمانى که آدم علیه السلام از درخت نهى شده خورد.(7)
- اولینکسى که نوحه خواند و گریست ؛ چون او را به زمین فرستادند، به یاد بهشت و نعمتهاى آننوحه و گریه کرد.
- اولین کسى که لواط کرد آنگاه که به میان قوم لوطآمد.(8)
- اولین کسى که دستور ساختن منجنیق را داد تا حضرت ابراهیم علیه السلامرا با آن در آتش اندازند.
- اولین کسى که دستور ساختن نوره را در زمان حضرتسلیمان داد، براى این که موهاى اضافى پاى بلقیس پادشاه سبا را از بینببرند.(8)
- اولین کسى که دستور ساختن شیشه را داد تا حضرت سلیمان علیه السلامآن را روى خندق گذارد و بلقیس را آزمایش کند.(9)
- اولین کسى که عبادت و بندگىاو، فرشتگان را به تعجب در آورد!
- اولین کسى که به خداى خود اعتراضکرد.(10)
- اولین کسى که شبیه شدن به دیگران را مطرح و مردم را به آن تشویقکرد.(11)
- اولین کسى که که سحر و جادو کرد و آن دو را به مردم یادداد.(12)
- اولین کسى که براى زیبایى ، زلف گذاشت .(13)
 -اولین کسى که شبیهشدن به دیگران را مطرح و مردم را به آن تشویق کرد.
- اولین کسى که نقاشى کرد وچهره کشید.(14)اولین کسى که قیاس نمود و خود را از حضرت آدم علیه السلامبرتر و بالاتر دانست و گفت : من از آتشم و او از خاک در حالى که آتش از خاک بالاتراست .(1)

- اولین کسى که آتش حسدش شعله ور شد.(15)

 - اولین کسى که بهناحق مخاصمه و جدال کرد.
- اولین کسى که خداى تعالى به او لعنت نمود واو ازناراحتى فریاد کشید.(16)

 - اولین کسى که به خدا کفر ورزید.(17)
- اولین کسىکه گریه دروغى نمود.(18)
- اولین کسى که عبادت و خلقت خود را ستود.
- اولینکسى که صورت هاى مجسمه و بت را ساخت.(19)

*********

پی نوشت ها:

1اعراف(7) ، آیه 12.
 2تفسیرقمى ، ص 32، بحار، ج 60، ص 274؛ المیزان ، ج 8، ص59
 3حجر(15)، آیه31.
  4طه (20)، آیه 20.
5اعراف (7)، آیه 21.
  6نهج البلاغه ، خطبه قاصعه .
  7تفسیر عیاشى ، ج 1، ص 4، بحار، ج 60، ص 199،21.
 8علل الشرایع ، ج 2، ص 233، بحار، ج 93، ص 306.

-9بحار، ج 14.

- 10سوره نمل ، آیه 44.
 11کتاب سلیم بن قیس .

12بقره آیه112

 13کتاب ابلیس ، ص 164 و 165

، 14مکاسب شیخ انصارى ، مکاسب محرمه .

-در المنثور، ج 1، ص 51؛ خصال ، ج 1، ص 50؛ بحار، ج 60، ص 222 15

16ص (38)، آیه 78.
  17ص (38)، آیه 74.
18- 18تفسیر عیاشى ، ج 1، ص 40؛ خصال ؛ ج 1، ص 50؛ بحار، ج 60؛ ص 199، 219.
 19 مائده (5)، آیه89.
منبع:
صالحی حاجی آبادی، نعمت الله، شیطان در کمین گاه، 

(ادامه دارد)

شیطان درقرآن(مبحث پنجم)

هشدارهای قرآن به انسان در مورد شیطان

قرآن در آیات متعددی از شیطان به عنوان دشمن آشکار انسان معرفی نموده و می‏فرماید:

 ان الشیطان للانسان عدو مبین؛ «شیطان دشمن آشکار انسان است.» و در هشداری دیگر می‏فرماید:

 بنی آدم شیطان شما را فریب ندهد آن گونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد.
قرآن در هشدار دیگری می‏فرماید: «هر کس شیطان را به جای خداوند به عنوان ولی و سرپرست خود انتخاب کند زیان آشکاری کرده است.»

و درباره پیروان شیطان می‏فرماید: «هر آینه جهنم را از تو و بندگانی که از تو پیروی کنند پر خواهم کرد.»

در اینجا یک سؤال مطرح می‏شود و آن اینکه با توجه به این همه هشدارهای قرآنی و انبیاء و ائمه معصومین علیهم السلام و پیامدهایی که پیروی از شیطان دارد چرا انسان‏ها به این هشدارها بی توجه هستند؟
در پاسخ باید بگوییم که چند عامل موجب این بی‏توجهی شده است:
1- شیطان آنچنان مخفی و پنهان در انسان نفوذ می‏کند که انسان فکر می‏کند این خود اوست که چنین تصمیمی را گرفته است و دشمنی را احساس نمی‏کند.
2- راه شیطان راه آسان و همواری است. حضرت علی علیه السلام می‏فرماید: «بدانید که شیطان راه خود را آسان و هموار می‏سازد تا به راحتی و آسانی به دنبال او بروید و از او پیروی کنید.»
3- فوری نبودن نتایج پیروی از آن دشمن خطرناک. یعنی اغلب نتایج بنیان کن پیروی از نفس اماره و شیطان، چنان فوری نیست که انسان با چشیدن طعم تلخ آن در برابرش مقاومت ورزد.
4- لذت گرایی افراطی که قوای مقاومت را از انسان می‏گیرد.
5- تنوع و انعطاف پذیری شگفت انگیزی که در شیطان نیز یکی از عوامل تاثیرپذیر انسان از برنامه‏های شیطان است.

(ادامه دارد)

 شیطان درقرآن(مبحث چهارم)

هدف خداوند از خلقت شیطان
خلقت شیطان از آغاز، خلقت پاک و بی عیب بود و موجودی از مخلوقات خداوند بوده است. به همین دلیل سالیان دراز در صف مقربان درگاه خداوند و فرشتگان بزرگ جای گرفته بود. اگر چه از نظر آفرینش همانند آن‏ها نبود ولی با سوء استفاده از آزادی خود طغیان نموده و تکبر ورزیده و نسبت به خداوند تبارک و تعالی عصیان کرد، و پس از آن از درگاه خداوند رانده شده است.
خداوند نام کسی را شیطان ننهاده است. امام رضا ـ علیه السّلام ـ در مورد نام اصلی شیطان می‏فرماید: «نام ابلیس "حرث یا حارث" بوده چون از رحمت خدا مأیوس شده است؛ ابلیس نامیده شد»1

 با توجه به این، شیطان در خلقت اولیه همانند جنیان و انسان برای عبادت و رسیدن به رحمت الهی خلق شده است. اما بعد از دور شدن از رحمت الهی، مظهر گمراهی و ضلالت برای انسان‏ها شده است.
انسان بین خیر و شر، سعادت و شقاوت واقع شده است که اگر این اجزاء متضاد در جهان عمل و در عالم فکر و احساس و درک متصور نباشد، هیچ وقت شقاوت و سعادت مفهوم و معنا و مصداق واقعی و حقیقی خود را نخواهد یافت و در نتیجه مشخص نمی‏شود چه کسانی سعادتمند و به کمال رسیده‏اند و چه کسانی نرسیده‏اند، انسان اگر بخواهد به معنای واقعی و کامل وجود داشته باشد باید در اطراف او عوامل شقاوت و سعادت پراکنده باشند تا بدین وسیله با اختیار و انتخاب، راه سعادت، سعادتمندی خود را پیدا و در نظام احسن، وجود کامل خود را بروز و ظهور دهد و همین طور با اختیار خود راه شقاوت و بدی را بپیماید. پس در عالم تشریع (قانونگذاری)برای رسیدگی به مقامات عالیه و داشتن ارواح طیبه، وجود ملائکه و خلقت این طایفه از مخلوقات الهیّه، بی ضرر و مناسب است، همین طور خلقت شیطان و ابلیس که عاملی موثر در داشتن پلیدی و داشتن صفات خبیثه در انسانهاست، زیرا بنا به قاعده «تعرف الاشیاء بأضدادها» یعنی اشیاء با اضدادشان شناخته می‏شوند "تا علم به بدی و پلیدی در جهان نباشد و زشتیها در اوصاف انسان ظهوری نداشته باشد؛ تحقق اوصاف حسنه، جایگاه خود را نخواهد یافت و انسان ارزش و قدر زیبایی‏های روحی و معنوی را ندانسته و به آن دسترسی پیدا نخواهد کرد.
بنابراین در خلقت شیطان و ابلیس، شرایط و مقدمات سیر الی اللّه و صعود و کمال و مقام و منزلت بهشتی، موجود است. البته معلوم است که شیطان انسان را در باطن وسوسه می‏کند و از راه قوه خیال در او تصرف می‏نماید و یک منظره‏های زیبا و دلفریب را جلوه می‏دهد و یک سلسله تخیلات را به یاد انسان می‏آورد تا آن که انسان از محبت لقای خدا، منصرف شود و از درجات ومقامات عالیه و رضوان خدا غفلت ورزد، با وسوسه ی شیطان، خداوند انسان پاک را از افراد آلوده جدا می کند. و ایمان ثابت را از ایمان بی‏پایه جدا می نماید و در این صورت انسان پاک و طیّب به سوی پروردگار بالا رود. شیطان هایی را که خدا آفریده، محک هایی هستند برای جدا نمودن انسان های آلوده از پاک. بنابراین شیاطین عبث خلق نشده‏اند و پروردگار روی مصلحت آن‏ها را آفریده است.
وجود شیطان و فرزندان آنها با اینکه کارشان جز گمراهی و ضلالت انسان‏ها چیز دیگری نیست، لکن این خود از الطاف و نعمتهای الهی است چون بدین وسیله انسان‏های خوب از بد جدا و شناسایی می‏شوند و اگر این میزان و معیار وجود نداشت، چگونه می‏توانستیم بین انسان‏های خوب و با ایمان و صالح که با همه این سختی‏ها و مشکلات راه سعادت و خیر را پیمودند و از گناهان و بدی‏ها دوری گزیدند از انسان‏های بی ایمان و گمراه فرق بگذاریم. لذا خداوند انسان را به سبب وسوسه و حیله‏های شیطان آزمایش می‏کند.2

 چرا که در غیر این صورت همه مردم یکسان و برابر بودند و در آن صورت دیگر ارسال پیامبران و انزال کتب آسمانی و وحی الهی برای هدایت انسان‏ها، بی مورد و بیهوده و لغو بود و اساساً هدف از آفرینش انسان‏ها لغو و عبث بود و دیگر انسان کامل و سعادتمندی و با ایمانی معنا نداشت که در نهایت بهشت ونعمت‏های بهشتی نصیبش شود. به هر حال با وجود این ابلیس و شیطان‏ها و وسوسه‏ها است که انسان در امتحان‏های سخت آبدیده شده و قابلیت سعادت و تکامل را پیدا می‏کند.3

بنابراین با دیده ی دقیق، آفرینش شیطان، خود دارای فایده های زیادی می باشد و خود از جمله ظهورات الهی است و توسط شیاطین انسان ها در معرض امتحان قرار می گیرند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 1، ص191.
2- جن و شیطان، علی رضا رجائی تهرانی، ص 24.
3- جن و شیطان، زین العابدین دست داده، ص 46.

********

پاورقی: 1- قمی، عباس، سفینة البحار، ج2، ص 99.
2- حج/53
3- ر.ک، مطهری، مرتضی، انسان کامل، انتشارات صدرا؛ سبحانی، جعفر، منشور جاوید، تهران، کتابخانه امیرالمؤمنین، ج7

شیطان درقرآن(مبحث سوم)

مشخصات شیطان در قرآن مجید

در قرآن کریم براى شیطان که همان ابلیس است اوصافى ذکر شده که به خوبى این موجود وسوسه گرو مکار را معرفى مى کند ما اینک با توجه به آیاتى که در این زمینه وجود دارد بعضى از مشخصات شیطان را ذکر مى کنیم و براى هر کدام شاهدى از قرآن مى آوریم:

1-  شیطان دشمن آدم و فرزندان اوست:
انَّ الشَّیْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِینٌ(یوسف /5)
همانا شیطان براى انسان دشمنى آشکار است.

2- شیطان اغواگر و گمراه کننده است:
قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ (ص /82)
شیطان گفت: به عزت تو قسم که همه آنها را اغوا خواهم کرد.

3- شیطان دعوت به غرور می کند.
یَعِدُهُمْ وَیُمَنِّیهِمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا (نساء /120)
به آنها وعده مى دهد و آنها را به آرزو وادار مى کند و شیطان به آنها جز غرور وعده نمى دهد.

4- شیطان کارهاى زشت را در نظر انسان خوب جلوه مى دهد:
وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لَا یَهْتَدُونَ(نمل /24)
و شیطان اعمال آنها را در نظرشان زینت داد پس آنها را از راه حق باز داشت.

5- شیطان امر به فحشاء و گناه مى کند:
الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَاء(بقره /268)
شیطان به شما وعده فقر مى دهد و شما را به فحشاء امر مى کند.

6- هر چند که شیطان حیله گر و مکار است ولى کید او ضعیف است:
إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطَانِ کَانَ ضَعِیفًا(نساء /76)
همانا کید و حیله شیطان ضعیف است.

7- شیطان باعث فراموشى مى شود:
فَإِنِّی نَسِیتُ الْحُوتَ وَمَا أَنسَانِیهُ إِلَّا الشَّیْطَانُ أَنْ أَذْکُرَهُ (کهف/63)
من ماهى را فراموش کردم و آن را از یاد من نبرد مگر شیطان.
فَأَنسَاهُ الشَّیْطَانُ ذِکْرَ رَبِّهِ(یوسف / 42)
شیطان ذکر خدا را از یاد او برد.

8- شیطان ذریه دارد و زاد و ولد مى کند:
أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیَاء مِن دُونِی(کهف /50)

آیا او (شیطان) و ذریّه او را اولیاء خود قرار مى دهید در حالى که آنها براى شما دشمن هستند.

9- گاهى شیطان با تیرهاى آسمانى (شهابها) هدف قرار مى گیرد:
وَلَقَدْ زَیَّنَّا السَّمَاء الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِّلشَّیَاطِینِ (ملک/5 )

همانا آسمان نزدیک را به وسیله چراغها زینت دادیم و آنها را تیرهایى براى شیاطین کردیم.
آنچه بر شمردیم تنها نمونه هایى بود از مشخصات و ویژگیهاى شیطان که در قرآن کریم به آنها اشاره شده است.