?علی علیه السلام در قرآن

  ?با عنایت به اینکه در ماه مبارک رمضان، ماه بهار قرآن و ماه شهادت علی (ع) قرار داریم لذا به بررسی مختصری در آیات وارده درشان امیرالمومنین علی (ع) می‌پردازیم:

تعداد آیات نازل شده درشان علی بن ابیطالب (ع)

براساس اعترافات علماء و دانشمندان خاصه و عامه بیشترین آیات مندرج وثنا در میان اصحاب رسول‌ا... (ص) از سوی خداوند متعال در حق مولی‌الموحدین علی (ع) نازل شده است. روایات متعدد و معتبری موجود است که این حقیقت را با صراحت هرچه تمامتر بیان میدارند. در این قسمت به تعدادی از روایات با استفاده از منابع اهل سنت اشاره می‌شود:

الف: گروهی از علمای اهل تسنن مانند «حافظ بن عساکر»،«گنجی شافعی»،«سیوطی»،«ابن حجر»،«خطیب بغدادی» و دیگران روایت مهمی را در این خصوص نقل کرده‌اند که در آن به تعداد آیات نازل شده درشان حضرت علی(ع) تصریح شده است:

عن ابن‌عباس قال: نَزلت فی علیِ ثَلاثُ مِائَه آیهٍ(1)

ب: گروه دیگری از علمای عامه این روایت را نقل نموده‌اند:

عن یزیدبن رومان قال: مانَزلَ فی احدمن القرانِ ما نَزلَ فی عَلی بن ابی طالب (2)

ج: حافظ الحسکانی که از علمای معروف اهل سنت است در کتاب شواهدالتنزیل این روایت را نقل میکند:

«از اصبغ بن نباته روایت شد که گفت، علی (ع) فرمود: قرآن در چهار بخش نازل شده، که یک چهارم آن درباره ما (اهل بیت) و یک چهارم درباره دشمنان ما، و یک چهارم سنتها و مثلها و یک چهارم واجبات و احکام است، پس برای ماست کرائم قرآن. «یعنی آیاتی که جوانمردی، مروت و بزرگی را بیان میکند مصداق بارز آن ما اهل بیت هستیم» (3)

ذکر نمونه‌های بارزی از این آیات

آیه اول: حق ولایت، با خدا و رسول (ص) و علی بین ابی‌طالب (ع) است.

سرپرست و رهبر شما تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آوردند و نماز را بر پای میدارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند. (سوره مائده آیه 55)

تشریح آیه: مفسرین خاصه و عامه در بیان شان نزول این آیه شریفه که در آن به ولایت علی (ع) در کنار ولایت خدا و رسول (ص) تصریح شده است، نوشته اند: روزی امیرالمومنین در مسجد مشغول عبادت و نماز بود، هنگامی که حضرت به رکوع رفت سائلی وارد مسجد شد و تقاضای کمک کرد. آن بزرگوار در همان حال رکوع، انگشتر خود را به سائل نشان داد و سائل نیز آن را از انگشت مبارک حضرت خارج نمود و شادمان از مسجد بیرون رفت.

همچنین در روایتی از ابوذر رحمه‌ا... علیه نقل شده است که درشأن نزول این آیه گفت: روزی با رسول خدا در مسجد نماز می‌خواندم، سائلی وارد مسجد شد و از مردم تقاضای کمک کرد، اما کسی به او توجه نکرد. او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم ولی کسی مرا مساعدت نکرد. در این هنگام علی (ع) که در حال رکوع بود، با انگشت کوچک دست راست خود اشاره کرد. سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد. پیامبر اکرم (ص) که ناظر این واقعه بود. بعد از فارغ شدن از نماز سر به سوی آسمان بلند کرد و با خداوند مناجات نمود و عرضه داشت: خداوندا من محمد پیامبر و برگزیده تو هستم، سینه مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان فرما، و از خاندانم علی(ع) را وزیر من گردان تا به وسیله او پشتم قوی و محکم گردد.

ابوذر می‌گوید: هنوز دعای پیامبر پایان نیافته بود که جبرئیل نازل شد و به پیامبر (ص) گفت: بخوان، پیامبر فرمود چه بخوانم؟ گفت بخوان «انما ولیکم ا...»(3)

آیه دوم: خداوند متعال عمل امیرالمومنین را به عنوان الگو معرفی میکند:

«کسانی که مال خود را انفاق میکنند در شب و روز، پنهانی و آشکارا، آنان را نزد پروردگارشان پاداش نیکو خواهد بود و هرگز بیمناک و اندوهگین نخواهند بود»(سوره بقره آیه 274)

پاورقی:1-خطیب بغدادی درشماره3275ازتاریخ بغداد-شیخ سلیمان قندوزی حنفی درینابیع الموده باب42-گنجی شافعی درباب 62ازکتاب کفایه الطالب-سیوطی درکتاب تاریخ الخلفاء و...

2-این بحثدرحدیث940ازترجمه امیرالمؤمنین(ع)ازتاریخ دمشق-ابن حجردرکتابصواعق،ص76-سیوطی درتاریخ الخلفاء ص171-شبلنجی درنورالابصارص73و...

3-مجمع البیان ج3ص324وتفسیرالمیزان ج6،ص1تا24وتفسیرنمونه ج4،ص422-فخررازی درتفسیرمعروف خود –گنجی شافعی درباب 62ازکفایه المطالب –شیخ سلیمان قندوزی درکتاب ینابیع الموده ص251

40-ابن اثیردرشرح حال امیرالمؤمنین(ع)ازکتاب اسدالغایه بیضاوی درتفسیرخود

درسهایی از نهج البلاغه3  &

  ?وقال علی علیه السلام : الداعی بِلاعَمَل کالرامی بِلاوَتر.

ترجمه : کسی که بدون عمل،دیگران رابه کارخیر وشایسته دعوت می کندمانند تیراندازی است که کمانش زه نداشته باشد.

چه حرفی موثراست ؟

توضیح :

هرقدم مثبتی که دراجتماع موثراست ، وسیله لازم دارد تابه نتیجه برسد. امور معنوی هم ازاین قاعده کلی جدانیست .کسی که می خواهدحرفش درمردم وجامعه اثرداشته باشدبایدبه گفته ی خودعمل کند.همانطوریکه تیرانداز تیروفشنگ لازم داردتابتواند هدف رابزند، کسی که می خواهدقلب راهدف قراردهد بایدبه عمل قلب ها راتسخیرکندتابه نتیجه برسد.

خدمت رسول اکرم(ص) آمدند وعرض کردند یارسول ا.. به این بچه بفرمائیدخرما نخورد. حضرت فرمود فردا بیائید.

روز بعدحضرت به بچه فرمود: خرما نخور. عرض کردندچرادیروز نفرمودید؟!

حضرت فرمود: دیروز خرما خورده بودم واگربه اوسفارش میکردم حرفم اثر نمی کرد(رطب خورده منع رطب چون کند)

گوینده ای که به حرف خود عمل نمی کندازنظر قرآن مجید منافق است(1)

احتمال دیگری که درمطلب امام علیه السلام وجوددارد این است که منظور از «داعی» دعا کننده باشد . دراین صورت منظور این است که دعا وقتی قبول می شود که انسان به وظایف خود عمل کند.

******

1- سوره آل عمران آیه 167  

درسهایی ازنهج البلاغه(2)

وقال علی علیه السلام ، وقَدسَمِعَ رجٌلاً یذم الدنیا : ایهِاالذامٌّ لِلدنیا ، المٌعتزٌّبِغٌرورِها...

ترجمه :امام علی (ع)شنید کسی ازدنیامذمت می کند فرمود: ای کسی که ازدنیا مذمت می کنی وبه حیله ی آن فریفته شده ای وبه نیرنگ های آن گول می خوری!

آیاگول دنیارا می خوری بعداز آن مذمت میکنی ! آیاتونسبت به دنیا خیانت کرده ای یا دنیا نسبت به تو؟ چه موقعی دنیا تورا سرگردان کرد ویا چه زمانی فریب داد؟

آیا ازطریق زیرخاک رفتن پدرانت ویادربسترخاک آرمیدن مادرانت تورا گول زد؟ بسیاری ازمریضان را بادستهای خود یاری وپرستاری نمودی،برای آنان درخواست شفا کردی ،از پزشکان برای سلامت آنان کمک گرفتی ، نه دوایت برای آنان اثرداشت ونه گریه ات . نه ترست برای آنان اثرداشت ونه اینکه به خواسته ی خوددرباره ی آنان رسیدی .

بانیرویی که داشتی نتوانستی مرگ را ازاودفع کنی . دنیا آن مریض را سرمشق توقرارداد وهلاکت اورا نابودی تووبازهم پندنگرفتی !

بدون تردید دنیا برای کسی که گفتارش را باور دارد خانه ی راستی است ، برای کسی که درک کند خانه ی ایمنی وسلامت است ،برای کسی که ازدنیا برای قیامت ذخیره می کندخانه ی ثروت است ، برای کسی که ازدنیا پند گیرد خانه ی موعظه است.

دنیا مسجدعاشقان خداست ، جای نمازگزاردن فرشتگان است ، فرودگاه وحی خداست ، تجارتخانه شایستگان است ،نیکوکاران ازدنیا رحمت خدا رابدست می آورند وسود آنان بهشت است . با این همه امتیازات کیست که ازدنیا مذمت می کند؟!

دنیا جدائی خویش را اعلام کرده ! درباره ی فراق خود فریاد زده ! ازمرگ خود وبستگان خبرداده ! دنیا با آشکارساختن بلای خود بوجود بلاء اعلام کرد ومردم را باخشنودی خود به خوشحالی علاقمندساخت .

دنیا شب را باتندرستی بسر می برد اما بامدادش فاجعه است آن هم برای توجه به کار های نیک ، ترس ازعذاب الهی ، خوف از معصیت خدا واعلام خطر به نافرمانی او .

باچنین وضعی ، روز ندامت پشیمانان ازآن مذمت می کنند وروز قیامت دیگران ازآن ستایش می نمایند ، زیرا دنیا به آنان پندداد پذیرفتند ، ازمرگ خبرداد قبول کردند ، آنان را موعظه کرد آنان هم شنیدند

وهمچنین امام میفرمایند: بدرستیکه برای خداوند فرشته ایست که همه روزه فریادمی زند:

برای مرگ بزائید ـ برای نابودی جمع کنید ـ برای خراب شدن ساختمان نمائید.

درسهایی ازنهج البلاغه

پنج روش ناپسند

وقال علیه السلام : من اصبح علی الدنیا حزینا فقد أ صبح لقضاء ال ... ساخطاً ، ......

ترجمه : کسی که بخاطر دنیا (ازدست دادن آن ویابدست نیاوردن آن) غمگین باشد نسبت به قضاء وقدر خدا خشمگین شده است . کسی که ازمصیبتی که به اورسیده شکایت کند، ازخداگلایه کرده است .

کسی که پیش ثروتمندی برود وبخاطر ثروتش ازاواحترام کند دوثلث دین خود را ازدست داده است .

کسی که قرآن بخواند وبمیرد وداخل آتش شود ،ازکسانی بوده است که آیات خدا رامسخره کرده است ( چون خوانده وعمل نکرده)

کسی که بدنیا علاقمندگردد قلبش به سه موضوع آلوده گردد: غم بی پایان ، حرص ابدی وآرزویی که هیچ به آن دست نمی یابد.

توضیح : امام علی (ع) به پنج موضوع اشاره فرموده :

1- اندوه برای ازدست رفته : وقتی مسلمان خدارا حاکم علی الاطلاق بداند: رزق بدهد ، حوادث رابوجود آورد ، عزت وذلت بدهد و... هیچگاه درامور شخصی نسبت به خداوکارهای اوچون وچرا نمی کند ، زیرامی داند که قران صریحاً می گوید:

« وقتی خدانسبت به امری تصمیم گرفت می گویدبوجود بیا بوجود می آید» وچون وچرا کردن دلیل براظهار عصبانیت نسبت به خداست .

2- بی تابی درمصیبت : علامت عاقل ، ناراحت شدن ازحوادث شخصی واجتماعی است ، اماآنگاه که ناراحتی به گلایه وشکایت ازروزگار وبی تابی رسید نتیجه آن شکایت از خداست ، زیرا خدامصیبت را میداند ومقدمات آن را شخصاً بوجود آورده است . مومن واقعی کسی است که درحوادث جهان خود را نبازد وخدا را فراموش نکند .

3- احترام برای ثروتمند : احترام برای افراد هرگاه به منظور تشویق کردن ازخدمات اجتماعی باشدعملی شایسته است وثواب دارد ولی آنگاه که احترام ازثروتمند نتیجه ای برای جامعه ویافرد ندارد بلکه اورا مغرور می سازد ،احترام گذاشتن به او این نتیجه را میدهد که دوثلث ایمان را نابود میکند زیرا ایمان که اعتراف به قلب ، اقرار به زبان وعمل بابدن است دراین احترام دورکن خود را (اقراربه زبان وحرکت بابدن) ازدست داده است .

4- قرائت قرآن : تلاوت قرآن یکی ازمستحبات اسلام است . هدف ازتلاوت قرآن دقت درمطالب قرآن وپند گرفتن ازآن است . وقتی قران بخوانیم وبه دستوراتش عمل نکنیم آن را مسخره کرده ایم ودرقیامت اینگونه قاریان قران درآتش خواهند بود .

  شعردرمیلادحضرت علی علیه السلام

حریم کعبه رابنگر، که داردمنظری جالب     * ملائک باادب استاده، صف درصف به هرجانب

زمین همواره کسب نوراگرازآسمان می کرد *   بود نور زمین امشب ،  به نور آسمان غالب

همانکوجذبة مهرش ، مدارکهکشانها شد     *   کنون برقبله گاه دل، شهاب حسن او ثاقب

«یدالله»و«امین الله»و«سرالله» می آید     *   که شد میلاد مسعود « علی بن ابیطالب »

چو درکعبه تولد یافت امشب یاور قرآن       *    ازآن شدبردراین خانه ، جبریل امین حاجب

چه مهماندارومهمانی،چه دلداری،چه جانانی*    همه جانها ، بدوقربان، همه دلها ، بدو راغب

بدون حب او ایمان ، به دلها ره نمی یابد    *    بدون عشق او انسان ، زکوثرکی بود شارب

خدای اونمی خواهد ، عبادت بی مودت را   *    که اجر مصطفی در هرعبودیت بود واجب

علی ایمان،علی قرآن،علی درهرعمل میزان*    علی برانس وجان شاهد،علی روزجزاحاسب

به خلوتگاه الاٌهو،صراط مستقیم است او* ولای اوبود ، شرط قبول توبه تائب

حریم کعبه پیش ازاین،که بی نام ونشان بودی*زلوح «یاعلی»امشب معین شد،وراصاحب

«امیرالمؤمنین»«فاروق»و«صدیق»است القابش

                                               نباشدسارق القاب او،جزکافری کاذب

علی پیروزمیدانها،علی شبگردویرانها * علی مافوق انسانها،علی مطلوب هرطالب

علیٌ حبٌه جنٌه ، امام الانس والجنٌه      * قسیم النٌاروالجنٌه،نبی را اولین نائب

نگربربت شکن حیدر،به روی دوش پیغمبر*بود یک روح ودوپیکر، عیان زین منظر جالب

حسانا پرده از این راز عالم سوز ،بردارد * چو آید حجت آل محمد(ص) ، مهدی غائب