امتحان شفاهى

روزى امام صادق علیه السلام خطاب به شاگردانش فرمود: تاکنون چه چیزى از من آموخته اید؟

یکى از شاگردان : هشت مسئله آموخته ام .(1)

امام صادق علیه السلام : آنها را برایم بیان کن تا بدانم . شاگرد گفت :

1 - دیدم هر محبوبى حبیب خود را هنگام مرگ رها مى کند و از او جدا مى شود، پس همت وسعى خود را مصروف داشتم به چیزى که از من جدا نگردد و مرا تنها نگذارد، بلکه در تنهائى انیس و مونس من باشد.و آن عمل خیر است که پس از مرگ نیز با من است .

خداوند متعال فرمود: مَن یَعمَل خَیراً یُجزَ بِهِ

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

2 - گروهى را دیدم که به حسب و نسب خود فخر مى کنند، و گروهى دیگر به مال و فرزند خود، و حال آنکه اینها فخر ندارد. من فخر عظیم را در کلام خدا دیدم که فرمود: اِنَّ اَکرَمَکُم عِندَاللهِ اَتقیکُم پس تلاش کردم نزد خدا کریم باشم .

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

3 - دیدم مردم به لهو و لعب ، و طرب و شادى سرگرم هستند و شنیدم که خداوند فرمود: واَما مَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفسَ عَنِ الهَوى فَإِنَّ الجَنَّةَ هِىَ المَاءوى (2)

هر کس از خداى خویش بر انجام گناه بترسد و نفس خویش را از هوى و هوس باز دارد جایگاه او بهشت است .

بنا بر این سعى کردم هوى و هوس را از خودم دور کنم ، و بر طاعت و عبادت الهى مداومت ورزم .

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

4 - دیدم هر کس چیزى بدست مى آورد، در حفظ او مى کوشد در حالى که خداوند مى فرماید: مَن ذاَالَّذى یُقرِضُ اللهَ قَرضاً حَسَناً فَیُضاعِفهُ لَهُ وَ لَهُ اَجرٌ کَریمٌ(3)

هر کس به خداوند و در راه او قرض الحسنه بدهد، پس خدا آن را چند برابر به او بر گرداند و ثواب بسیارى به او خواهد داد.

پس من مضاعفه را دوست دارم و چیزى را محفوظتر از آنچه نزد خدا باشد نمى بینم . به همین جهت هرگاه چیزى عزیز و بزرگ به دست مى آورم به وسیله آن به خدا رو مى آورم و در راه خدا به مصرف مى رسانم تا ذخیره اى براى آخرت باشد که به آن نیاز پیدا خواهم کرد.

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

5 - دیدم بعضى از مردم به بعضى دیگر حسد ورزند خداوند مى فرماید:

نَحنُ قَسَّمنا بَینَهُم مَعیشَتَهُم فِى الحَیوةِ الدُّنیا وَ رَفَعنا بَعضَهُم فَوقَ بَعضٍ دَرَجاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعضُهُم بَعضا سُخرِیا وَ رَحمَةُ رَبِّکَ خَیرٌ مَمایَجمَعُونَ(4)

ما روزى مردم را در زندگانى دنیا میان ایشان قسمت نمودیم و بعضى را بر بعضى دیگر برترى بخشیدیم تا براى رفع نیازمندیهاى خود دیگران را بکار گیرند. وبا تعاون و همکارى نیازهاى یکدیگر را بر طرف سازند، و رحمت پروردگار تو بهتر است از آنچه مردم در دنیا انباشته مى کنند.

پس وقتى دانستم رحمت واسعه الهیه از آنچه مردم جمع مى کنند بهتر است ، به هیچکس حسد نورزیدم و بر آنچه از دنیا از دست دادم تاءسف نخوردم .

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

6 - دیدم بعضى از مردم با بعضى دیگر در مسائل دنیوى و لذات نفسانى با هم کینه و دشمنى مى ورزند، وشنیدم کلام خدا را که فرمود:

اِنَّ الشَّیطانَ لَکُم عَدُوُّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوا(5)

پس به دشمنى با شیطان روى آوردم و از دشمنى با غیر او اعراض کردم .

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

7 - دیدم مردم در طلب رزق و جمع مال بسیار تلاش مى کنند و خود را بزحمت مى اندازند در حالى که شنیدم خداوند فرمود:

وَ ما خَلَقتُ الجِنَّ وَالاِْنْسَ اِلا لِیَعْبُدُونَ * مااُریدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما اُریدُ اَنْ یُطعِمُونَ * اِنَّ اللهَ هُوَ الرَّزاقُ ذُوالقُوَّةِ المَتینُ(6)

هدف خلقت جن و انس معرفت و پرستش خداوند است . من از مردم روزى و اطعام نمى خواهم ، همانا خدا روزى رسان توانا و نیرومند است .

پس دانستم وعده خدا حق ، و سخن او راست است . آنگاه به وعده او آرام گرفتم و به سخن او راضى شدم و به حق او بر من توجه نمودم و از آنچه براى من نزد غیر اوست روى گرداندم .

امام علیه السلام : احسنت ، آفرین .

8 - دیدم گروهى از مردم به سلامتى و نیروى بدنى خود، بعضى دیگر به کثرت اموال ، و جمعى به کثرت اولاد اعتماد نموده ، و به آینده خویش دل خوش کرده اند، در حالى که شنیدم خداوند فرمود:

وَ مَن یَتَّقِ اللهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجا * وَ یَرزُقهُ مِن حَیثُ لایَحتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکَّلُ عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسبُهُ اِنَّ اللهَ بالِغُ اَمرِهِ قَد جَعَلَ اللهُ لِکُلِّ شَیى ءٍ قَدرا.(7)

کسى که تقواى الهى پیشه سازد، خداوند او را از شبهات و مشکلات و فتنه هاى دنیا، و شدائد و خطرات آخرت به سلامت بیرون خواهد آورد، و از راهى که تصور نمى کند و به حساب نمى آید روزى او را خواهد داد. هر کس بر خدا توکل کند خدا او را کفایت نماید و به هدف و مرادش مى رساند، و خداوند براى هر چیزى اندازه اى قرار داده است .

بنابراین من بر خدا توکل کردم و اعتمادم از غیر او زائل گشت .

امام صادق علیه السلام پس از شنیدن این هشت مطلب فرمود: به خدا سوگند، تورات ، انجیل ، زبور، فرقان و سایر کتب آسمانى به این مطالب هشتگانه بر مى گردد.

******

پاورقی:1- ارشاد القلوب / باب 52.

2- سوره نازعات / آیات 41 40.

3 - سوره حدید / آیه 11.

4 - سوره زخرف / آیه 32.

5- سوره فاطر/ آیه 6.

6 - سوره ذاریات / آیات 56 58.

7 - سوره طلاق / آیه 3 4.

شکوفایى فطرت به هنگام خطر

هو الذّى یسیّرکم فى البرّ و البحر... و ظنّوا أ نّهم اءحیط بهم دعواللّه مخلصین له الدّین...

خداوند کسى است که شما را در خشکى و دریا سیر مى دهد .... زمانى که سرنشینان کشتى در محاصره ى بلا گرفتار مى شوند، خداوند را با اخلاص ‍ مى خوانند.

شخصى خدمت امام صادق علیه السلام عرض کرد: دلیلى بر وجود خداوند متعال بیان کنید.

حضرت فرمودند: آیا هنگامى که کشتى دچار موج دریا شده ، در حال سفر با آن بوده اى ؟

گفت : آرى .

آنگاه پرسیدند: آیا در آن لحظه ، قلب تو به جایى متوجه شد، ناله و دعا کردى ؟

گفت : آرى .

حضرت فرمودند: خداوند همان کسى است که در آن لحظه به آن متوجه شدى .

وصیت امام صادق علیه السلام به عمران بصری

( عنوان بصرى ) پیرمردى بود که هفتاد و چهار سال از عمرش ‍ مى گذشت ، او مى گوید.

گفتم : ( یا ابا عبدالله ! مرا وصیتى بفرما.) فرمود: نه چیز وصیت مى کنم ، این نه چیز وصیت من به کسانى است که بخواهند در راه خدا قدم بردارند، از خدا مى خواهم که تو را موفق بدارد تا آنها را به کار بندى . سه چیز از آن نه چیز درباره ریاضت نفس است ،و سه چیز درباره بردبارى ،و سه چیز در دانش آموزى است ، پس نیکو به خاطرم بسپار، مبادا به آنها با دیده حقارت بنگرى .

 (عنوان ) مى گوید: (کاملا توجه کردم ببینم حضرت چه دستور مى دهد؟)امام فرمود: اما آنکه درباره ریاضت است :

1. مبادا چیزى را که اشتها ندارى ، بخورى ، که حماقت و ابهلى مى آورد. جز به هنگام گرسنگى چیزى مخور.

2. چون خواستى بخورى ، از حلال بخور و نام خدا را ببر.

3. به یاد حدیث رسول خدا صلى الله علیه و آله باش که فرمود: آدمى ظرفى را پر نکرد که شرش از شکم بیشتر باشد، و چون ناچار باید بخورى ، یک سوم شکم را براى غذا و یک سوم را براى نوشیدن و یک سوم دیگر را براى نفس کشیدن بگذار.

و اما آنکه درباره بردبارى است :

1. کسى که به تو گفت : اگر یکى بگویى ، ده جواب خواهى شنید، به او بگو: اگر ده هم بگویى ، یک پاسخ از من نخواهى شنید!

2. کسى که تو را ناسزا گفت ، بگو: اگر در آنچه میگویى راستگویى از خدا مى خواهم که مرا بیامرزد و اگر در آنچه مى گویى ، دروغگوى از خدا مى خواهم که تو را بیامرزد.

3. هر کس تو را تهدید به جور و غدر کرد، تو او را وعده نصیحت و دعابده .

و اما آنکه در بار دانش است :

1. هر چه نمى دانى ، از دانشمندان بپرس ، و مبادا پرسش ، و مبادا پرسش تو به آن منظور باشد که انان را در تنگناى جواب قرار دهى و یا ازمایش کرده باشى .

2. و مبادا که به راى خود عمل کنى ، تا مى توانى راه احتیاط را از دست مده .

3. از فتوا دادن بگریز، هم چنان که از شیر مى گریزى ، و گردنت را پل پیروزى دیگران مکن .

سپس امام صادق علیه السلام فرمود: ( یا ابا عبدالله ! از نزد من برخیز که نصیحت لازم را به تو کردم و ورد مرا بر هم مزمن که من درباره خودم مرد بخیلى هستم (بسیار مواظب وقت خود هستم )..)

×××××××

پاورقی:1- بحار الانوار، ج 1، کتاب العلم ، باب 7، حدیث 17، ص 224 

یا صادق آل محمد«علیه السلام»

غم نپایدکه دگرموکب یارآمده است

گلعذاری که بودرشک بهاآرمده است

موج دریای کرم گوهری آورده برون

کزفروغش همه دلها بقرارآمده است

ازگلستان بقا، یک گل بی خاردگر

ازره لطف به منزلگه خارآمده است

نوراوپیش ترازخلقت این عالم بود

عالم ازیُمن قدومش چوغبارآمده است

لیک درهفدهم ماه ربیع الاّول

پرده ازچهره این مه بکنارآمده است

نورزهراست که پرتوفکندباردگر

شاخ طوبی است ، دگربارببارآمده است

آمدآن شاه که از قدرت دانایی او

لشکرکفروجهالت به فرارآمده است

نورزهراوعلی را«مَرَجَ البَحرین »است؟

یابُوَدروح محمد(ص)که دوبارآمده است

بهرآزادی وخوشبختی ابناء بشر

ششمین اخترمسعودتبارآمده است

«صابر»و«فاضل»و«طاهر»لقب مشهورش

لیک بیش ازهمه «صادق»بشمارآمده است

«جعفری»نام شده مذهب «اثنی عشری»

چونکه اومظهری ازهفت وچهارآمده است

غرق امواج گُنه کی شوداین کشتی دل

که چنین موج شکن کوه وقارآمده است

وقت آن شدکه«حسان» عرض کند حاجت خویش

چونکه سلطان کرم بهرنثارآمده است

××××××

شعراز:حسان

حدیث روز

امام صادق علیه السلام :

اِنَّ اللّه تَبارَکَ وَ تَعالى خَصَّ رَسولَ اللّه صلى الله علیه و آله بِمَکارِمِ الاَْخْلاقِ، فَامْتَحِنوا اَنـْفُسَکُمْ، فَاِنْ کانَتْ فیکُمْ فَاحْمَدُوا اللّه عَزَّوَجَلَ وَ ارْغَبوا اِلَیْهِ فِى الزّیادَةِ مِنْها. فَذَکَرَها عَشَرَةً: الیَقینُ وَ القَناعَةُ وَ الصَّبْرُ وَ الشُّکْرُ وَ الْحِلْمُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ السَّخاءُ وَ الْغَیْرَةُ وَ الشَّجاعَةُ وَ الْمُروءَةُ؛

ترجمه:
خداى تبارک و تعالى، رسول خدا صلى الله علیه و آله را به مکارم اخلاق، مخصوص گردانید. پس شما نیز خود را بیازمایید، اگر این صفات در شما بود خداى عزّوجل را سپاس گویید و از خدا این مکارم را بیشتر بخواهید. سپس آن ده صفت را برشمردند: یقین، قناعت، صبر، شکر، بردبارى، خوش اخلاقى، بخشندگى، غیرت، شجاعت و جوانمردى.1

×××××××

پاورقی:1-⁽امالى صدوق، ص 290. ⁾  

حدیث روز

نشانه بهشتی ها

امام صادق علیه السلام :

 اِنَّ لاَِهْلِ الْجَنَّةِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطیفٌ وَ قَلْبٌ رَحیمٌ وَ یَدٌ مُعْطیَةٌ؛

ترجمه:

بهشتى ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.

××××××

پاورقی:1- ⁽مجموعه ورام، ج 2، ص 91. ⁾

حدیث روز

نَفَسهاى تسبیح

قالَ الصّادقُ علیه السّلام :

نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبیحٌ

وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبیلِ اللّهِ. ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ علیه السّلام :

یَجِبُ اَنْ یُکْتَبَ هذا الْحَدیثُ بِالذَّهَبِ.

ترجمه :

امام صادق علیه السّلام فرمود:

نَفَس کسى که بخاطر مظلومیّت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش براى ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست .

سپس امام صادق علیه السّلام افزود:

این حدیث را باید با طلا نوشت !.1

××××××××

پاورقی:1- امالى شیخ مفید، ص 338

حدیث روز

دلهاى سوخته

قال الصّادق علیه السّلام :

اَللّهم ... وَ ارْحَمْ تِلْکَ الاَعْیُنَ الَّتى جَرَتْ دُمُوعُها رَحْمَةً لَنا وَ ارْحَمْ تِلْکَ الْقُلُوبَ الَّتى جَزَعَتْ وَ احْتَرَقَتْ لَنا وَ ارْحَمِ الّصَرْخَةَ الّتى کانَتْ لَنا.

ترجمه :

امام صادق علیه السّلام بر سجّاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران اهل بیت ، چنین دعا مى کرد و مى فرمود:

خدایا ... آن دیدگان را که اشکهایش در راه ترحّم و عاطفه بر ما جارى شده و دلهایى را که بخاطر ما نالان گشته و سوخته و آن فریادها و ناله هایى را که در راه ما بوده است ، مورد رحمت قرار بده .1

×××××××

پاورقی:1- بحارالانوار، ج 98، ص 8

حدیث روز

ثواب بى حساب

قالَ الصّادقُ علیه السّلام :

لِکُلّ شَیْئٍ ثَوابٌ اِلا الدَمْعَةٌ فینا.

ترجمه :

امام صادق علیه السّلام فرمود:

هر چیزى پاداش و مزدى دارد، مگر اشکى که براى ما ریخته شود (که چیزى با آن برابرى نمى کند و مزد بى اندازه دارد).1

×××××××

پاورقی:1- جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 548

حدیث روز

اشکهاى ارزشمند

قال الصّادق علیه السّلام :

... رَحِمَ اللّهُ دَمْعَتَکَ، اَما اِنَّکَ مِنَ الَّذینَ یُعَدُّوَنَ مِنْ اَهْلِ الْجَزَعِ لَنا وَالَّذینَ یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا و یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا، اَما اِنّکَ سَتَرى عِنْدَ مَوْتِکَ حُضُورَ آبائى لَکَ... .

ترجمه :

امام صادق علیه السّلام ، به (مسمع ) که از سوگواران و گریه کنندگان بر عزاى حسینى بود، فرمود:

خداى ، اشک تو را مورد رحمت قرار دهد. آگاه باش ، تو از آنانى که از دلسوختگان ما به شمار مى آیند، و از آنانى که با شادى ما شاد مى شوند و با اندوه ما غمگین مى گردند.

آگاه باش ! تو هنگام مرگ ، شاهد حضور پدرانم بر بالین خویش خواهى بود.1

××××××××

پاورقی:1- وسائل الشیعه ، ج 10، ص 397